Nieuwe toekomst voor tweedehands liggers

Demontabel bouwen, dat is de toekomst. Zodat bestaande betonnen kunstwerken kunnen worden hergebruikt. Dat vindt bruggenexpert Rob Vergoossen van Royal HaskoningDHV. Het dringt het gebruik van primaire grondstoffen terug en leidt tot een kosten-, CO₂- en MKI-besparing. Samen met Vlasman, Haitsma, Dura Vermeer en SGS hebben zij een plan uitgewerkt om liggers van viaducten die gesloopt worden, elders in nieuwe viaducten toe te passen.

Zes prefab liggers van sloop gered

Er zijn onlangs al zes liggers ‘gered’ uit een viaduct in de voormalige A9 bij Gaasperdam. Door de uitbreiding van de A9 en de aanleg van een nieuwe tunnel was het viaduct niet langer nodig. De veertig jaar oude liggers kunnen op een andere plek opnieuw worden gebruikt, aldus Vergoossen. “Het beton is van hoogwaardige kwaliteit gemaakt omdat het de hoogste verkeersbelasting aan moet kunnen en heeft een veel langere levensduur dan deze veertig jaar. Uit onze berekeningen blijkt dat de liggers nog honderd jaar mee kunnen. Na preventie van materiaalgebruik is dit de hoogste vorm van circulariteit, omdat de prefab liggers in de functie worden gebruikt waarvoor ze zijn gemaakt (ReUse).”

Bij Gaasperdam werd ook een tijdelijk viaduct gesloopt, met liggers met een aanzienlijk kortere levensduur: vijf jaar. “We hebben er bewust voor gekozen om de oudere liggers voor dit project te gebruiken. Daarmee laten we echt zien dat het kan, oude liggers in een nieuwe toepassing gebruiken. Het liefst hadden we voor dit project alle liggers hergebruikt. Maar dat ging niet, in verband met de beperkte opslagruimte. De overige liggers zijn daarom vermalen tot granulaat.”

Innovaties voor circulaire viaducten

Rijkswaterstaat Het onderzoek naar het hergebruik van de liggers komt voort uit een vraag van Rijkswaterstaat. De dienst wil in 2030 circulair werken. Dat betekent veel voor de wijze waarop Rijkswaterstaat de renovatie, het onderhoud en eventueel de aanleg van nieuwe objecten aanpakt. Royal HaskoningDHV heeft samen met hun partners (Dura Vermeer, Vlasman, Haitsma en SGS) verkend wat de meest kansrijke en impactvolle maatregelen zijn om bruggen, viaducten, dijken, oeverbescherming en sluizen circulair te maken.

Het was de bedoeling om de liggers voor een project van Rijkswaterstaat te gebruiken. “Vanwege de PFAS kwestie is de aanleg van deze kunstwerken echter vertraagd. Daarom zijn we nu op zoek naar een ander project waar de liggers kunnen worden toegepast. De liggers zijn 22 meter lang, maar we kunnen deze indien nodig korter maken, tot zo’n 20 procent van de overspanning. Het liefst passen we ze toe in een rijksweg, omdat ze op de hoogste verkeersbelasting zijn berekend. De liggers toepassen in een gemeentelijk viaduct, waar een veel minder hoge belasting is, kan echter ook.”

Opslag is grootste belemmering

Vergoossen ziet veel mogelijkheden voor het hergebruik van liggers. “We hebben tijdens de studie met diverse partijen over de mogelijkheden tot hergebruik gesproken, zoals opdrachtgevers, constructeurs en aannemers. Daaruit bleek dat niemand op zijn eigen vakgebied een probleem zag. Qua kwaliteit en sterkte van de liggers zit het goed en daarnaast is het gunstig voor het milieu. Er hoeven immers geen nieuwe liggers te worden gemaakt, waardoor grondstoffen worden bespaard. Voor aannemers is het toepassen van oude liggers interessant vanwege de goede score op de MKI-waarde. De enige belemmering is nu de opslag: dit kost geld. Nu nog is het gebruik van de oude liggers goedkoper dan het toepassen van nieuwe liggers. Maar moeten we de liggers te lang opslaan, dan is die winst verloren.”

Marktplaats voor bruggen

Een ander probleem is het gebrek aan kennis en informatie bij partijen. “Elk jaar worden 40 nieuwe viaducten aangelegd door Rijkswaterstaat, waarvan 35 liggerviaducten. Zeven tot tien van dit soort viaducten wordt gesloopt. De vraag is dus groter dan het aanbod. Hoe mooi zou het zijn wanneer deze liggers opnieuw kunnen worden gebruikt? Nu wordt helemaal geen rekening gehouden met de mogelijkheid tot hergebruik. Omdat er lineair wordt aanbesteed, komen alle partijen na elkaar. De aannemer die sloopt, weet niet dat de aannemer die bouwt de liggers wellicht nog kan gebruiken. Om dit probleem te tackelen, hebben we een platform gebouwd. Een soort marktplaats voor bruggen. Daar verzamelen we alle informatie over ‘tweedehands’ bruggen, die ergens anders wellicht opnieuw kunnen worden toegepast. Daarbij gaat het niet alleen om bruggen en viaducten voor rijkswegen, maar ook fietsers- en voetgangersbruggen. Het idee is niet nieuw: 25 jaar geleden hebben we dit ook al geprobeerd. Toen was de tijd er nog niet rijp voor.”

Vergoossen mag zich met recht bruggenexpert noemen. Hij doet al jaren onderzoek naar de staat van de bruggen en viaducten in Nederland. Een aantal jaar geleden werden in de media doemscenario’s geschetst over de staat van bruggen en viaducten in Nederland. Waarom dan ‘oude’ liggers opnieuw gebruiken? “Die berichten gingen met name over stalen constructies en gelden in veel mindere mate voor beton. De betonnen bruggen en viaducten zijn robuust uitgevoerd, en berekend op een hogere belasting dan nodig. Bij beweegbare bruggen in staal is dat niet zo: deze zijn zo ontworpen dat er zo min mogelijk materiaal nodig was.

Kunstwerken uit legoblokjes

Hij kan niet wachten tot de oude liggers een nieuwe functie krijgen. “In de toekomst zullen we dit veel vaker zien. Nieuwe bruggen en viaducten zullen echt demontabel worden gebouwd, zodat de kunstwerken als legoblokjes uit elkaar te halen zijn, en elders dezelfde functie kunnen vervullen. Om zo samen met de markt ons grondstoffengebruik terug te dringen en circulaire, kostenefficiënte viaducten te faciliteren.”