“Het is mooi om te zien hoe snel je stappen kunt zetten met gedreven en goede mensen die al bij je werken. Daardoor zijn de investeringen hiervoor eigenlijk maar beperkt.” Voorbij Prefab en ABT hebben ervoor gekozen om er geen patent op te vestigen en de kennis in de branche te delen met oprecht geïnteresseerde partijen, om zo verduurzaming van de betonsector te stimuleren. “Ook de concurrentie is welkom, mits zij ook bereid zijn om samen op te trekken op weg naar een volgende stap in de verduurzaming van beton. We moeten in onze sector echt meer gaan samenwerken om de grote stappen te kunnen gaan zetten”, aldus Dorien Staal.
Groen casco van koploper Voorbij Prefab
In het Westelijk Havengebied aan het Noordzeekanaal staat de prefab betonfabriek Voorbij Prefab. Als Simone Bel van het Betonakkoord op een zonnige dag op bezoek gaan varen zowel zeiljachten als grote vrachtschepen langs. We spreken met Dorien Staal (statutair directeur) van Voorbij Prefab en tevens voorzitter van de Betonvereniging. Zij is een bekend gezicht in de betonsector; iemand die proactief innovaties op het gebied van verduurzaming van de betonsector aanjaagt en haar ervaringen open deelt met de markt. Betonhuis werkt samen met het Betonakkoord om koploperverhalen verder te brengen.
Voorbij Prefab, dochteronderneming van bouw- en techniekconcern TBI, is sinds 2015 een volledig gerobotiseerd en geautomatiseerd bedrijf. In de zomer van 2020 is daarnaast een isolatierobot toegevoegd. Jaarlijks produceert deze state of the art prefab fabriek 1.500 huizen en vele transformatorstations en sokkels voor laadpalen. “Dat zijn 8 woningen per dag.” Bijzonder aan de productie van de casco’s is dat het próces is gestandaardiseerd en niet de producten. Dat betekent dat klanten altijd maatwerk ontvangen. “Dat kan omdat bij ons bijna alles met robots op maat wordt gemaakt, zonder extra inspanning.” Voorheen werkte bij Voorbij Prefab zo’n 180 werknemers, sinds de robotisering hebben we nog 40 medewerkers in vaste dienst en een flexschil. Als we in een dubbele shifts, een tweeploegendienst van 6 tot 23 uur, schalen we op naar zo’n 80 man. Dorien Staal is een groot voorstander van vergaande industrialisatie van de bouw gezien de grote woningbouwopdracht. “Er is een schreeuwend tekort aan gekwalificeerde timmermannen en andere vakmensen in de bouw. Het werk dat wij industrieel – prefab – in onze fabriek voorbereiden draagt bij om veel efficiënter en daarmee goedkoper te bouwen.”
Betonschaamte
Dat Voorbij Prefab flink aan de weg timmert is alom bekend. Als directeur en voorzitter van de Betonvereniging spreekt Staal zich geregeld uit over de verduurzaming van de sector en werkt zij gericht aan het ontwikkelen van groen beton. Ze verwierf bekendheid door tijdens de Betondag in november 2019 te spreken van ‘betonschaamte’. Dat zette de discussie op scherp. Velen vroegen zich af wat haar intentie was en waarom ze zich zo uitsprak. “Er kwam steeds meer aandacht voor het bouwen met hout, of misschien nog sterker – bouwen zonder beton. Alsof dat het ei van Columbus was. Beton is een eeuwenoud en sterk product, dat absoluut van belang is in de bouw. Maar we moeten onze ogen niet sluiten voor de milieubelastende impact ervan. Er leek lange tijd maar weinig te gebeuren op dat vlak, ondanks dat vele partijen het Betonakkoord hadden ondertekend. Ik miste de dadendrang uit onze sector.”
Top 3 vervuilende industrieën
Wereldwijd staat de betonsector in de top 3 van vervuilende industrieën. In Nederland is 80 procent van het gebruikte bouwmateriaal van beton. Verder komt zo’n 40 procent van het totale betonverbruik in Nederland uit een prefab-fabriek. “Ik ben me steeds meer gaan beseffen voor welke klimaatuitdaging we staan en ik voel me verantwoordelijk om te kijken hoe ik binnen mijn cirkel van invloed kan bijdragen. Wij produceren meer dan 125.000 m3 beton per jaar. Dan snap je dat ik me in mijn cirkel van invloed richt op de productie van beton.”
Transparante zoektocht
Staal begon haar zoektocht naar een manier om de CO2-footprint van beton dat toegepast kan worden in een prefab-fabriek te verlagen. In deze zoektocht zocht zij in eerste instantie support bij andere betonproducenten, maar vond daar weinig gehoor om samen op te trekken. In haar zoektocht sprak ze ook met Theo Salet, Dean van de TU/e. Bij de ontwikkeling van het printen van beton had hij bewust gekozen voor een volledige transparantie om daarmee zoveel mogelijk input en ideeën te verzamelen en daarmee in hoog tempo stappen te zetten. Het overtuigde haar om bij de ontwikkeling van groen beton ook te kiezen voor een transparante en zichtbare reis. “Met een zichtbare reis komen er als vanzelf interessante mensen op je pad die wél graag samen willen optrekken.” Al snel meldde de betonspecialisten van het ingenieursbureau ABT zich, die ook voordelen zien in transparantie bij zo’n innovatietraject. Beide partijen gingen aan de slag met een gedeelde ambitie: CO2-arm beton maken, in lijn met de ambities uit het Betonakkoord, zonder concessies te doen op productiesnelheid en kwaliteit. “Het werd duidelijk dat dit een proces van trail & error zou worden.” Er werd gezocht naar de juiste balans waarbij het beton snel op sterkte komt en ook verwerkbaar blijft. “We hebben hier te maken met een cadans in de fabriek die niet vertraagd mag worden. Als we in ploegendienst werken, willen we de mal na 8 uur weer vrijspelen.” Voor het enkelstortmengsel hebben zij nu tot 44 procent reductie gerealiseerd en voor het dubbelstortmengsel tot 25 procent. Staal: “Daarom spreken we vaak over 35 procent - het gemiddelde. Toen we van start gingen hadden we geen idee dat we binnen een jaar al tot deze resultaten zouden komen.”
Samenstelling groen beton van Voorbij Prefab
Om tot groen beton te komen maakt Voorbij Prefab gebruik van het bekende mengsel van grind, zand, water, cement met daarbij een hoog aandeel aan hoogovenslakken. Om deze slakken op gang te brengen gebruiken zij een natriumsulfaat (poedervormig) als activator. Omdat ook temperatuur een belangrijke factor blijkt te zijn voegen zij meer warmte toe in het proces. Voor het doseren van natriumsulfaat is een aanpassing gedaan in de fabriek. Met een investering van zo’n 50.000 euro is een installatie toegevoegd om kleine hoeveelheden poeders te doseren. Iedereen binnen Voorbij is bewust bezig met het verlagen van de milieu-impact. Daarbij letten zij scherp op wanneer welk mengsel wordt toegepast en schakelen zij door de dag tussen de mengsels om nooit te veel cement te gebruiken. In het najaar is het Groene Casco ook geregistreerd in de NMD, daartoe is extern de MKI geverifieerd. Klanten kunnen dit nu dan ook gebruiken bij tenders. Voorbij Prefab heeft besloten alleen nog maar groene casco’s te maken en klanten niet extra te laten betalen voor duurzaamheid. Daarmee maken zij impact en laten zij dat niet afhangen van discussies over een meerprijs.
Koplopersaanpak, vertel uw verhaal
Om de ambities van het Betonakkoord te behalen is, gekozen voor een ‘Koplopersaanpak’. Koplopers zijn die ketenpartners die met bewezen innovaties aan strengere milieueisen kunnen voldoen dan ‘het peloton’. Zij geven aan wat het peloton over een paar jaar ook moet kunnen toepassen. Hoe werkt het in de praktijk?
Bedrijven in de beton- en bouwsector kunnen binnen het innovatieprogramma kansrijke innovaties in de praktijk beproeven en laten valideren. Zij worden daarmee koplopers die aangeven wat in de markt mogelijk is. De duurzaamheidswinst die de koplopers weten te behalen, verheffen de opdrachtgevers binnen enkele jaren tot de standaard.
Via de website van Betonhuis worden de koploperverhalen en de direct toepasbare kennis over de mogelijkheden en pluspunten van het toepassen van beton in gebouwen en constructies ontsloten. Kennis over bekende en wellicht minder bekende duurzame eigenschappen en prestaties van beton als bouwmateriaal. Een website om u verder op weg te helpen bij de daadwerkelijke toepassing van duurzaam beton in de praktijk.
Ook geïnteresseerd?
Neem contact op met Remco Kerkhoven, communicatie Betonhuis en Betonakkoord.