Lappendekentoren Hoge Vrijheid als visitekaartje

De Hoge Vrijheid in Laakhavens Den Haag is een unieke woontoren in Nederland: voor het eerst zitten de bewoners aan de knoppen. Zij kunnen zelf keuzes maken op het gebied van woonoppervlak, indeling, interieur en zelfs de uitstraling van de gevel. Door te kiezen voor sandwichelementen voor de gevel, is deze diversiteit haalbaar en betaalbaar. Er ontstaat een lappendeken van kleurrijke gevelelementen. 

De toren is een ontwerp van architect Martijn van der Hijnden en wordt uitgevoerd door Vink Bouw, in samenwerking met Open Development. Zij realiseren een 70 meter hoge woontoren in Laakhavens, onderdeel van De Petroleumhaven, dat is aangewezen als nieuwe woonwijk. De woontoren krijgt 23 verdiepingen, een eigen parkeergarage en fietsenstalling. De toren telt drie kadewoningen, vier penthouses en 125 appartementen. Bewoners kunnen daarnaast gebruik maken van een collectief dakterras. De appartementen variëren in grootte van 50 m² tot 133 m².  

Keuzevrijheid en toch seriematig 

Hoge Vrijheid is een voorbeeld van medeopdrachtgeverschap, waarbij de projectontwikkelaar samenwerkt met bewoners. In laagbouw is een dergelijke samenwerking niet uitzonderlijk, maar voor hoogbouw is deze toch wel uniek. De beslissingen voor de woontoren zijn stapsgewijs gemaakt. De pioniers, de eerste kopers, hadden daarbij de meeste keuzevrijheid. Hoe later men instapt in het proces, hoe minder er te kiezen is. Op een gegeven moment moeten immers keuzes worden gemaakt, anders komt een dergelijk bouwproject nooit af. De keuzevrijheid betekende dat lange tijd niet duidelijk was hoe de toren er precies uit zou komen te zien. Maar inmiddels tekent de verticale lappendeken zich af. De bouw is vergevorderd: dit jaar wordt het gebouw opgeleverd. 

Duidelijk is dat Hoge Vrijheid enorm afwijkt van de monotone, strakke woontorens die nu in de mode lijken te zijn. Welke invloed heeft de keuzevrijheid eigenlijk op de uiteindelijke bouwkosten? En leidt het medeopdrachtgeverschap niet tot een enorme lange bouwtijd? Volgens John Stals, 3D-modelleur bij Hoco Beton, valt het qua extra kosten wel mee. Dat heeft te maken met de uitgangspunten voor de gevelelementen. Door te kiezen voor een aantal basiseigenschappen ontstaat er een mate van repeteerbaarheid. Zo kan toch seriematig worden geproduceerd en dat scheelt aanzienlijk qua kosten.  

De leverancier, tevens producent, van de prefab betonelementen is al vroeg in het proces bij het project betrokken. “Als leverancier word je vaak gevraagd om een richtprijs te geven voor je elementen,” aldus Stals. “In dit geval was dat lastig, omdat er veel verschillende variaties mogelijk waren. Daarom hebben we in het begin veel om tafel gezeten, om te kijken wat er binnen het gestelde budget mogelijk was.” 

Een aantal mogelijkheden viel daarom van tafel. “In eerste instantie wilde de ontwikkelaar de koper ook de grootte van de raampartijen laten bepalen. Voor ons zou dat betekenen dat we verschillende sparingen voor de ramen zouden moeten maken. Daardoor zou het werk te complex en te kostbaar worden. Dit is ondervangen door kopers te laten kiezen uit verschillende kozijnen. De raamsparingen zijn voor de elementen gelijk, maar dankzij de keuze uit verschillende kozijnen kun je als koper toch zelf de uitstraling van de raampartij bepalen.”  

Tijdens de aanloop van het project werden verschillende structuren voor de betonnen gevelelementen overwogen. “Een aantal structuren was voor ons echter niet haalbaar. We hebben uiteindelijk voor twee structuren gekozen: een zandstructuur en een houtlook met planken. Om die structuur te verkrijgen, hebben we structuurmatten in de mal gelegd. Omdat we van tevoren niet zeker waren over de uitkomst, hebben we hiervoor een aantal proefelementen gemaakt.” 

Ook zijn er gevelelementen met steenstrips gemaakt. Hierbij kon uit drie kleuren worden gekozen. “Het aanbrengen van steenstrips op elementen is voor ons niets nieuws, dat doen we vaker. Wel nieuw was het werken met een brede voeg tussen de stenen. Hier is voor een voeg van dertig millimeter gekozen. Dat was tevens een kwestie van even uitproberen.” De gevelelementen met steenstrips variëren weliswaar in kleur, maar hebben toch dezelfde uitstraling gekregen door de strips in hetzelfde patroon te bevestigen. “Zo ontstaat ondanks de variatie toch een eenheid qua beeld.” 

Vroegtijdig betrokkenheid betaalt zich uit 

De hele aanloop naar het project heeft meer tijd gevraagd dan doorgaans bij andere projecten het geval is. Maar dit heeft voordelen, aldus Stals. “Het hele proces is in de aanloop helemaal uitgekauwd. Daardoor hebben we in het voortraject keuzes kunnen maken die tot besparingen hebben geleid. Daarnaast is het hele bouwtraject hierdoor soepel verlopen. Hetzelfde geldt voor het productieproces in de fabriek. Onze medewerkers wisten precies wat ze konden verwachten.” 

De leverancier van de prefab betonelementen ziet de woontoren in Den Haag dan ook als visitekaartje. “Het laat de verschillende mogelijkheden van betonnen gevelelementen goed zien.”  

Niet alleen qua uitstraling en medezeggenschap voor bewoners is dit project een voorbeeld voor Nederland. Ook de manier waarop de leverancier van de prefab betonelementen door Vink Bouw bij het voortraject is betrokken, verdient volgens Stals navolging. “Het levert een enorme winst op wanneer je als leverancier zo vroeg bij het proces betrokken bent. Het bouwproces is hierdoor enorm versneld, en faalkosten kunnen zo worden voorkomen of gereduceerd. Hetzelfde geldt voor de keuze voor sandwichelementen. Deze zijn in aanschaf weliswaar duurder, maar de kosten betalen zich in de bouwfase weer terug. Je kunt namelijk steigerloos bouwen, en op de bouwplaats heb je geen vaklieden meer nodig voor bijvoorbeeld het metselwerk. De gevelelementen worden kant-en-klaar, inclusief kozijnen, sparingen en glas naar de bouwplaats gereden.”