Oude bunker in Arnhem wordt onderkomen van gigantische betonaccu voor 200 woningen

Een ruim vijftig jaar oude betonnen bunker op het voormalige kazerneterrein Saksen Weimar in Arnhem krijgt na jaren leegstand een duurzame functie. De gemeente Arnhem heeft vergaande plannen om er een betonnen warmte-opslag in te maken. De betonnen warmteopslag wordt in de zomer gevoed en opgewarmd door stroom van zonnepanelen, in koude tijden geeft het beton de warmte via een wisselaar af aan water waarmee zo’n 200 woningen op het oude kazerneterrein aan  de bosrand kunnen worden verwarmd.

Het systeem dat de initiatiefnemers op het oog hebben is de CESAR van Cees van Nimwegen. ,,Maar we besteden openbaar aan, dus als er een soortgelijk systeem komt dat beter presteert, dan zou dat het ook kunnen worden”, zegt David Willemsen, projectleider energietransitie bij de gemeente Arnhem.  Voor de accu wordt de grotendeels overwoekerde betonnen bunker van 32 bij 16 meter groot en 6,5 meter hoog hergebruikt .

Betonnen bunker

Sinds de kazerne vlak voor de eeuwwisseling werd verlaten door defensie stond de in 1973 gebouwde bunker er werkloos bij. De oude kazernegebouwen kregen wel meteen een nieuwe functie, eerst voor de opvang van Kosovaarse vluchtelingen en later als ateliers en woonruimte voor kunstenaars. Rond 2012 werd het kazerneterrein omgetoverd tot groene woonwijk. Oude legeringsgebouwen kregen een woonfunctie en er verrees ook nieuwbouw. Willemsen: ,,Er zijn verschillende initiatieven geweest voor het gebruik van de bunker, zoals ruimte voor kunstenaars en een champignonkwekerij, maar dat is allemaal niet gelukt.”

Verkoop of sluiten

De gemeente Arnhem dacht al aan het verkopen of definitief afsluiten van de bunker, toen er op de afdeling duurzaamheid het idee ontstond om er energie in op te slaan. Onderzoek leidde naar de mogelijkheid om een betonaccu in de oude bunker te bouwen volgens het principe waarmee Brabander Cees van Nimwegen in Boekel een aantal woningen van warmte voorziet. ,,Die zorgt voor zover wij nu weten voor verreweg de hoogste opbrengst in vergelijking met andere methodes om warmte op te slaan”, zegt Willemsen. Het idee is dat de opbrengst van zonnepanelen in de wijk eerst door de bewoners van de betreffende koop- en huurwoningen zelf gebruikt wordt. In totaal zijn er zo’n 400 woningen, waarvan zo’n 200 grondgebonden huizen. De energie die dan over is, gaat dan de accu in. De stroom gaat via de holle stalen buizen in het beton. Die zorgen voor zoveel weerstand dat warmte ontstaat, net als bij een ouderwetse gloeilamp. Het beton van de accu neemt de warmte op. 

Opslagruimte nieuwe accu

,,De temperatuur van het beton in de accu loopt op tot zo’n 450 graden en kan dat heel lang vasthouden”, zegt Willemsen. Als er in de winter behoefte aan verwarming is, dan gaat er lucht door de holle buizen. Die nemen de warmte op van het beton, waarna die in een warmtewisselaar wordt overgebracht op water dat zorgt voor verwarming van de aangesloten woningen. Het grotere warmteverlies heeft te maken met de geringe grootte. Er zijn dan relatief veel buitenwanden waardoor warmte verloren gaat. Weliswaar zit er wel isolatiemateriaal om de accu, maar dan nog gaat er warmte verloren. Het ruim vijftig jaar oude beton van de bunker op de oude Saksen Weimarkazerne doet straks zelf geen dienst als warmteopslag. ,,Het is puur de ruimte waarin de accu is gevestigd”, zegt Willemsen.

Unieke samenwerking

Voordat de warmteopslag in beton er in kan plaatsvinden, zijn er wel wat handelingen nodig. ,,In de bunker zit nu nog een verdiepingsvloer en er staan een aantal steunpilaren voor het zestig centimeter dikke dak. ,,Die pilaren en de vloer willen we het liefst eruit, zodat we er zoveel mogelijk energie in kunnen opslaan. Of dit mogelijk is wordt nu onderzocht. In het project werkt de gemeente Arnhem samen met verschillende partners, zoals de Technische Universiteit Eindhoven, woningcorporatie Vivare, Liander  en Alliander. Europa ondersteunt het met een subsidie. ,,Een groot deel daarvan mogen we gebruiken voor de daadwerkelijke uitvoering. Dat is best bijzonder, want meestal zijn Europese subsidies vooral om proceskosten te dekken.”

Honderd jaar mee

Waarschijnlijk is de warmteopslag in dienst rond 2027 of 2028. ,,We leveren ‘m als gemeente Arnhem plug and play op. Hoe het precies gaat met het beheer en onderhoud is nu nog niet bekend. Wat wel duidelijk is, is dat de energieopslag in beton lang zal meegaan. Willemsen: zoiets bouw je niet voor tien jaar. Misschien gaat het straks wel honderd jaar mee.”