Koelere omgeving en minder CO₂ door betonnen wanden met planten of mos

Beton als basis voor natuurlijk groen biedt een enorme kans om grijze en warme steden koeler en beter leefbaar te maken. Zoals met mos dat prima gedijt op poreus beton of met handige betonblokken waarmee je een levendige groene wand kunt maken. BIA Beton uit Niftrik, lid van Betonhuis produceert zulke blokken. Startup Respyre werkt hard aan de eerste gevels met beton en merkt dat architecten en aannemers er zeer geïnteresseerd in zijn. Een mooi verhaal over het vergroenen, koelen en schoner maken van de stad.

Architect ontwierp betonblok 

Toen architect Edwin Meyer Viol een jaar of zeven geleden naar BIA Beton kwam om te praten over het maken van speciale betonblokken om gebouwen te voorzien van groene gevels, hoefde men bij het betonbedrijf uit Niftrik daar niet lang over na te denken. 
,,Dat past uitstekend in onze uitgangspunten”, zegt John Giltjes van BIA Beton. ,,Wij zijn sowieso geïnteresseerd in mensen die met ideeën komen. Wij nodigen ze graag uit om hun verhaal te doen. En als we erin geloven, dan gaan we ermee aan de slag”, zegt Giltjes.
Dat was het geval toen Edwin Meyer Viol aanschoof. ,,Hij ontwerpt veel gebouwen met groene gevels, maar in de praktijk werden die wanden uiteindelijk steeds geschrapt”, zegt Giltjes. De architect had zelf een betonblok ontworpen met uitsparingen voor groen, substraat (korrels waarin het groen wortelt) en een irrigatiesysteem.

Buitengevel en groene gevel integreren

Een van de voordelen van het groen in de blokken is dat het minder snel uitdroogt ten opzichte van het groen dat in bakken of zakken aan de wand hangt. In het betonnen blok heeft de wind bijna geen vat op het substraat en blijft het veel langer nat”, zegt Giltjes. Ook is het de helft goedkoper dan bestaande groene wandsystemen. ,,Dat komt doordat we de buitengevel en groene gevel in één blok integreren”, zegt Giltjes
Verder zorgt het voor koelte, opname van CO₂, stikstof- en fijnstof en ziet het er gewoon prettig uit. ,,Vaak wordt het aan een van de wanden van een pand toegepast, maar mensen spreken vaak al snel van het groene gebouw of de groene school. Het groen doet heel veel met de uitstraling. Je merkt ook dat er insecten en vogels op afkomen, het is allemaal heel natuurlijk.” Inmiddels is op verschillende plekken met de blokken van Bia Beton een natuurlijke wand gecreëerd. ,,We houden bij verschillende projecten in de gaten hoe het groen zich ontwikkelt”, zegt Giltjes. ,,Het moet niet alleen in het voorjaar en de zomer mooi groen zijn, ook tijdens andere jaargetijden.” 

Sensoren

De groene wand heeft weinig onderhoud nodig. Giltjes: ,,Eén keer per jaar moet je iemand laten komen om het te snoeien en verder moet je zorgen dat de planten water krijgen. Dat kan met een tijdklok. Als je het optimaal wil hebben, moet je met sensoren werken. Wanneer het droog wordt, zorgt het systeem dat er water met voedingsstoffen wordt afgegeven.” Er zijn geen grote hoeveelheden water nodig. Bij het pand van Van Tilburg Mode & Sport in Nistelrode verbruikt de 108 vierkante meter grote groene wand van zo’n 60 kubieke meter per jaar.
Giltjes merkt dat er steeds meer belangstelling komt voor de blokken die als basis voor groene wanden dienen. ,,Dat komt ook omdat  opdrachtgevers steeds vaker gevels met groen voorschrijven  in de ontwerpen.”

Mos van Respyre

Het verhaal van Respyre begon met de vraag hoe je kunt voorkomen dat mos zich nestelt op betonnen transformatorhuisjes langs de hogesnelheidslijn HSL, maar het is inmiddels andersom. Startup Respyre doet juist z’n uiterste best om zoveel mogelijk beton met mos te vergroenen. Auke Bleij van Respyre: ,,Het is een goede manier om steden te koelen, want mos houdt water vast. Bovendien heeft het genoeg aan water en lucht.”
Op wat oudere horizontale betonnen oppervlaktes vind je nu ook al vaak mos, maar dat is niet de verdienste van Bleij. Hij maakt er overigens wel graag gebruik van, om sporen van mos te verzamelen. ,,Dan vind je me met een krabber op het dak van een gebouw dat gesloopt wordt. Die sporen van mos verwerken we in een gel die we op het beton smeren.
Niet alleen het mos wordt van de container gered, ook het oude beton. ,,Dat verwerken we in ons betonmengsel. Zo is het helemaal circulair”, zegt Bleij, die civiele techniek aan de TU Delft studeerde.

Moddermannetje

,,Vroeger was ik altijd dijken aan het bouwen, ze noemden me ook wel het moddermannetje. En ik was goed in wiskunde, dus daar ben ik wat mee gaan doen.” Maar hij wilde meer dan alleen betonconstructies doorrekenen. ,,Energieverspilling irriteert mij”, zegt hij. ,,In steden steken we heel veel energie in het koelen van gebouwen met airco’s.”
Dat werkt voor het klimaat in de panden wel, maar doet niets voor de temperatuur in de stad zelf. ,,Op het platteland koelt het na een warme dag snel af, in steden niet. Beton houdt warmte goed vast. Daardoor blijft het ’s nachts warmer en begin je de volgende dag al met een hogere temperatuur.”
Mos houdt water vast en dat heeft een gunstig effect op de temperatuur. ,,Als mos op beton zit, wordt de warmte gebruikt om het water te verdampen en wordt het beton minder warm”, zegt Bleij. ,,Bovendien neemt het, net als andere groene organismen, CO₂ op en zet het om in zuurstof. Een vierkante meter mos neemt per jaar een halve kilo CO₂ op. Binnen twee jaar heb je de CO₂-productie van het gerecyclede beton terugverdiend. Daarna wordt klimaatneutraal steeds klimaatpositiever.” Ook slurpt het stikstof en fijnstof op.

Ruw beton

Respyre heeft inmiddels een betonrecept waarop mos goed kan gedijen. Het geheim zit in onder andere in de porositeit van het beton. ,,Het is wel van belang om het niet te strak te maken, maar ruw te smeren of te spuiten”, zegt Bleij. Het beton is niet geschikt voor constructief gebruik, maar wel voor panelen. 
Door een Linkedin-post van de Happy Activist over Respyre heeft de startup veel aandacht gekregen. ,,De post is meer dan een half miljoen keer bekeken en dat merken wij. We krijgen veel aanvragen van aannemers, onderaannemers, architecten, kunstenaars, noem maar op. We willen snel de eerste zakken readymix verkopen aan creatievelingen, zodat zij er mee aan de slag kunnen. Dat is mooi, want doordat zij experimenten kunnen wij ons voordeel doen met de uitkomsten.”

Vertel uw verhaal

Onder het motto 'De mooie eigenschappen van beton' zoekt Betonhuis opdrachtgevers, architecten, adviseurs, stedenbouwkundigen en gebruikers die hun kennis van beton in de bouw willen vertellen. Via de website van Betonhuis wordt direct toepasbare kennis over de mogelijkheden en pluspunten van het toepassen van beton in gebouwen en constructies ontsloten. Kennis over bekende en wellicht minder bekende duurzame eigenschappen en prestaties van beton als bouwmateriaal. Een website om u verder op weg te helpen bij de daadwerkelijke toepassing van duurzaam beton in de praktijk.

Ook geïnteresseerd? Neem contact op met Remco Kerkhoven, stuur een e-mail.