Betonnen liggers uit overbodig viaduct Groningen krijgen tweede leven bij A1

Waarom na twee jaar een nieuwe telefoon kopen als de oude het nog doet? Wat is het nut van het vervangen van een prima laptop van vijf jaar oud, alleen omdat de afschrijvingstermijn voorbij is? ,,Ik heb nu een nieuwe laptop gekregen. Die doet het net zo goed als mijn oude, al ben ik wel drie dagen bezig geweest om alles te installeren. Ik ben er van overtuigd dat mijn oude computer het over een jaar nog prima had gedaan”, zegt bruggenexpert Rob Vergoossen van ingenieursbureau Royal HaskoningDHV.

Het is niet vreemd dat hij bedacht dat betonnen liggers uit overbodige viaducten een nieuw leven zouden moeten krijgen. En dat gaat ook gebeuren met 19 liggers die uit een viaduct in Groningen zijn gehaald. Die komen straks in een nieuw viaduct over de A1 bij Apeldoorn. Als viaducten weg moeten omdat ze niet meer functioneel zijn - bijvoorbeeld omdat er een tunnel komt of de weg wordt verbreed of omgelegd - wordt het beton bijna altijd vergruisd en als granulaat gebruikt. Maar waarom kunnen liggers niet in z’n geheel in nieuwe viaducten gebruikt worden”, zegt Vergoossen. Dit was ook de basisgedachte waarmee waarmee Royal HaskoningDHV, vanuit een samenwerking met partners Dura Vermeer, Haitsma en Vlasman, inschreef op een tender van Rijkswaterstaat om een circulair viaduct te ontwerpen. ,,Aan die tender deden 32 partijen mee; sommige partijen met meer plannen”, zegt Vergoossen. ,,De tien beste inzenders mochten een haalbaarheidsstudie doen en daar waren wij er één van.” Het consortium opereert onder de naam Combinatie Liggers2.0.

Betonnen ligger opgeslagen 

Het consortium kocht daarop betonnen liggers van een viaduct over de A9 dat door de aanleg van een tunnel geen functie meer had. ,,Dat was gebouwd in 1980, dus nog lang niet aan het einde van de levensduur. Die liggers zijn op de vrachtwagen getakeld en getransporteerd naar een opslagterrein in Almere.” Als viaducten van Rijkswaterstraat gesloopt worden, dan zijn de materialen vanaf de ondertekening van de contracten voor de uitvoerende aannemer. ,,Daarom zijn we naar  aannemerscombinatie IXAS gegaan om te vragen wat het extra zou kosten om de liggers niet te vermalen tot granulaat, maar ze als geheel eruit te halen.” Gert-Jan van Eck, projectleider bij Royal HaskoningDHV en het consortium: ,,Het viaduct was destijds gebouwd met liggers van Haitsma (lid Betonhuis Constructief Prefab), een dochteronderneming van Ballast Nedam en ook het bedrijf dat in consortium zit. Ze vonden het heel leuk dat hun liggers opnieuw gebruikt gingen worden. Het enthousiasme was groot en we mochten ze tegen kostprijs overnemen.” Inmiddels was het consortium doorgedrongen tot de laatste drie inzenders. Dat trio mocht een prototype maken en een pilot doen. Van Eck: ,,Rijkswaterstaat had twee referentieprojecten op het oog, de N33 Zuidbroek-Appingedam en de InnovA58 tussen Tilburg en Eindhoven, maar die werden door de stikstofproblematiek op de zeer lange baan geschoven. Op verzoek van Rijkswaterstaat hebben we daarom gekeken naar projecten binnen onze eigen combinatie.”

Ontwerpen op beschikbare liggers

,,Onze partner Dura Vermeer kwam toen met een project in de A1, waarvoor liggers van 35 of 14 meter lengte nodig waren, terwijl wij liggers van 22 meter hadden liggen”, zegt bruggenexpert Vergoossen. ,,Uit onderzoek blijkt dat je wel met 10 of 20 procent kunt inkorten, maar niet met meer. Dat heeft gevolgen voor de voorspanning onderin de ligger. Bovendien gaat er natuurlijk heel veel van de liggers verloren als je ze acht meter inkort. Het mooiste is als je ze helemaal kunt gebruiken.” Daarom ging het team op zoek naar andere liggers, die uiteindelijk in Groningen werden gevonden. Onze partner Vlasman Sloopwerken uit Alphen aan den Rijn ging daar slopen en daar kwamen liggers vrij van 13 en 18 meter. ,,Die van 13 meter konden we niet gebruiken, omdat alles al vastlag”, zegt Gert-Jan van Eck. ,,Het is beter als je kan ontwerpen op basis van beschikbare liggers. Dat hadden we wel gedaan voor de brug in Appingedam.”

Demonteren: bonus of boete?

Demonteren van een viaduct is duurder dan slopen. ,,Het duurt langer om het netjes uit elkaar te halen, te transporteren, op te slaan en aan te passen. Aan de andere kant bespaar je geld omdat je geen nieuwe liggers hoeft te produceren. Rijkswaterstaat zou voor de juiste prikkels voor hergebruik moeten zorgen. Denk aan bonussen of boetes of voorschrijven wat je wil.” Maar dat is volgens Van Eck nog niet zo eenvoudig. ,,Er is binnen Rijkswaterstaat wel bereidheid om hergebruik te stimuleren, maar je merkt dat het een enorme grote organisatie is die moeilijk meebeweegt met nieuwe ontwikkelingen. Het is aan ons om ze de spiegel voor te houden en te helpen. Onder andere door te laten zien dat het kan en samen op te trekken.”

Levensduur bevordert circulariteit

Nu nog een enkel viaduct met tweedehands liggers, straks alleen maar hergebruik? ,,Er worden meer nieuwe viaducten gemaakt dan er verdwijnen. Er is simpelweg onvoldoende materiaal”, zegt Vergoossen. ,,Bovendien golden vòòr 1975 andere normen voor beton, dat levert soms ook problemen op.” Dat is niet zozeer omdat de oudere liggers onveilig zouden zijn, maar meer omdat ze niet voldoen aan de huidige strengere normen. Vergoossen: ,,Het zou mooi zijn als daar in de regelgeving rekening gehouden mee zou worden. Als je de ambitie hebt om in 2030 circulair te willen zijn, moet je zorgen  dat liggers die herbruikbaar zijn in nieuwe bruggen en viaducten ook echt hergebruikt kunnen worden. Hoogwaardig voorgespannen prefabbeton kan met gemak 200 jaar meegaan.”

Vertel uw verhaal

Onder het motto 'De mooie duurzame eigenschappen van beton' zoekt Betonhuis opdrachtgevers, architecten, adviseurs, stedenbouwkundigen en gebruikers die hun kennis van beton in de bouw willen vertellen. Via de website van Betonhuis wordt direct toepasbare kennis over de mogelijkheden en pluspunten van het toepassen van beton in gebouwen en constructies ontsloten. Kennis over bekende en wellicht minder bekende duurzame eigenschappen en prestaties van beton als bouwmateriaal. 

Ook geïnteresseerd? Neem contact op met Remco Kerkhoven, stuur een e-mail.