Oude Rotterdamse rioolbuizen basis voor waterleven in de Nieuwe Waterweg

Zo’n 40 kilometer aan oude rioolbuizen komt er jaarlijks in Rotterdam boven de grond. Normaal gesproken gaan ze via de aannemer de puinbreker in om dan als onderlaag voor een weg te eindigen. Maar het kan ook anders, bijvoorbeeld door ze te gebruiken als dam in de Nieuwe Waterweg. En zo zorgen de betonnen buizen ervoor dat vissen als zalm en mogelijk steur er beschut kunnen rusten en waterplanten in de luwte kunnen groeien.

De gemeente Rotterdam en Rijkswaterstaat hebben onlangs een eerste langsdam aangelegd die gemaakt is van oude rioolbuizen en -kolken. Bij laag water zijn de bovenste buizen te zien, maar het grootste deel zit onder water.

In de rest van het land regent het, maar langs de Nieuwe Waterweg op een paar kilometer afstand van het dorp Rozenburg schijnt de zon. Het is eb en de rioolbuizen kleuren groen en zwart, een teken dat het eerste waterleven zich er al heeft gevestigd. Aan de waterkant staan Joep van Leeuwen van de gemeente Rotterdam en Anand Manschot van Rijkswaterstaat.

Natuurvriendelijke oevers

Van Leeuwen: ,,Al in 2012 maakte Rijkswaterstaat kenbaar dat ze vijf kilometer aan natuurvriendelijke oevers wilde creëren en dat is hier goed mogelijk. Een jaar later is er een samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen de gemeente Rotterdam, Rijkswaterstaat, het Havenbedrijf en het Wereld Natuur Fonds. Het uitgangspunt: kribvakken in de Nieuwe Waterweg minder diep maken.” Anand Manschot van Rijkswaterstaat vult aan: ,,Dat is een enorme klus, want je hebt honderdduizenden tonnen aan materiaal nodig.” Dat werd dichtbij huis gevonden, namelijk in de stad Rotterdam. 

,,Met zulke hoeveelheden moet je een constante stroom aan materiaal hebben”, zegt Van Leeuwen. ,,En in Rotterdam wordt jaarlijks veertig kilometer riool vervangen. Het heeft voordelen om die oude rioolbuizen te gebruiken. Je kunt ze wel breken, maar is het meer circulair om ze in het geheel te gebruiken. Het leek ons dat we er best een dam van konden bouwen.” En zo werd in 2020 een eerste stukje dam aangelegd, ter hoogte van kribvak 13.

Stortstenen uit Noorwegen

Normaal gesproken gebruikt Rijkswaterstaat voor dammen en kribben stortstenen die voornamelijk in Noorwegen worden gewonnen. Manschot: ,,Maar door oude rioolbuizen te gebruiken, heb je niet die primaire grondstoffen nodig.”

,,We wilden rioolbuizen die heel zijn en door hun vorm een goede plek vormen voor bijvoorbeeld mossels en waterplanten”, zegt Manschot. De dammen, maar ook het gebied erachter moeten gaan dienen als rustplek voor vissen die vanaf de Noordzee landinwaarts zwemmen. De Nieuwe Waterweg vormt een open verbinding tussen de zoute zee en de zoete rivier, waardoor vissen zich makkelijk stroomopwaarts kunnen bewegen. 

,,Door het aanleggen van de dammen en minder diep maken van het water kunnen bijvoorbeeld zalmen acclimatiseren en rusten. Ze hebben hier geen last van de golfslag en ook niet van het geluid dat schepen maken”, zegt Manschot. Van Leeuwen: ,,Het zou helemaal mooi zijn als de steur hier ook zou komen. Een aantal jaar geleden zijn bij Brieneroord een aantal exemplaren uitgezet door prinses Laurentien.” 

Overtuigen

Het is volgens Van Leeuwen nog niet eenvoudig om aan voldoende gebruikte rioolbuizen te komen. ,,We hebben in Rotterdam heel veel projecten en projectleiders. We moeten ze er van overtuigen dat ze de oude rioolbuizen niet meer meegeven aan de aannemer, maar dat wij ze voor dit doel kunnen gebruiken. In lopende projecten heb je natuurlijk te maken met contracten en afspraken die al gemaakt zijn, dus dat is lastig. De aanleg van nieuwe riolering vergt een voorbereiding van ongeveer twee jaar. We zullen nu al ons best moeten doen om in 2025 genoeg buizen te hebben.”

Hij vervolgt: ,,Het is voor de projectleiders ook een omslag in denken. We hebben tientallen jaren lineair gedacht en rioolbuizen in de puinbreker laten verdwijnen, het kost tijd om dat om te buigen. Maar dat lukt met enthousiasme, veel communiceren en ze ook te ontzorgen. Je kunt het wel opleggen, maar dan krijg je alleen maar weerstand. Het is aan ons om te laten zien hoe het werkt en dat dit het nieuwe normaal is.”