Majestueus honderdjarig viaduct Arnhem ‘kan nog wel een eeuw mee’

Vele miljoenen voertuigen heeft het viaduct Cattepoelseweg /Schelmseweg in Arnhem al gedragen. Personenauto’s met gezinnen op weg naar een dagje Burgers’ Zoo of het Openluchtmuseum, woon-werkverkeer op weg naar de A12 of de A50, maar ook wagens met paard ervoor. Want die reden er nog volop rond in 1923, toen het viaduct verrees. 

,,In principe worden betonnen bruggen en viaducten voor 80 jaar gebouwd, maar na 100 jaar voldoet deze nog prima”, zegt Jeroen van Gaalen, beheerder civiele kunstwerken van de gemeente Arnhem. ,,Enkele jaren geleden is de brug nog gerestaureerd. Misschien kan hij met goed beheer en onderhoud wel mee voor de eeuwigheid. ”

Letterlijk duurzaam

In het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw werd er nog niet aan gedacht om modulair te bouwen. Als om een of andere reden het einde van de levensduur in zicht zou zijn, dan zullen onderdelen van deze brug niet voortleven in andere viaducten. Maar door de lange levensduur is de brug inmiddels duurzaam in de letterlijke zin van het woord. Dat is anders dan bijvoorbeeld de eerste kunststof brug van Nederland die een kwart eeuw geleden werd neergelegd in de wijk Rijkerswoerd in Arnhem-Zuid. ,,In principe zou die ook honderd jaar moeten kunnen meegaan, maar na 22 jaar moesten we ‘m toch weghalen. Er bleek een probleem met de verlijming te zijn.”

De betonnen brug die de Schelmseweg al meer dan een eeuw over de Cattepoelseweg in Arnhem leidt, is al geruime tijd Rijksmonument, net als een ander viaduct over de Cattepoelseweg en de wereldberoemde John Frostbrug. Dat is de ‘brug te ver’ die een cruciale rol speelde in de Tweede Wereldoorlog. ,,Verder hebben we in Arnhem nog enkele monumentale bruggen in Park Sonsbeek en een brug in Arnhem-Zuid.”
Hoewel dagelijks vele duizenden automobilisten van het viaduct gebruik maken, zien de meeste mensen het civiele kunstwerk niet in volle glorie. Het gedeelte van de Cattepoelseweg  dat eronderdoor loopt is namelijk niet zo heel druk bereden. 

Stadswapen

In het vroege ochtendlicht ligt het viaduct er majestueus bij. Vanaf de grond zijn de blauwe lucht onder en boven de boog duidelijk zichtbaar. Op de landhoofden van de brug zijn onder andere het stadswapen en een wapen met Je maintiendrai te zien.
De brug is destijds gebouwd met hulp van werklozen en is volgens de monumentenbeschrijving ‘van architectonische waarde als goed en gaaf voorbeeld van een betonnen boogbrug, en derhalve van de typologische ontwikkeling van de bruggenbouw in Nederland.’ Verder is het van stedenbouwkundige waarde ‘als onderdeel van een historisch gegroeid landschappelijk gebied waarin het een beeldbepalende rol speelt.’
De Schelmseweg, die aan de noordkant van de stad ligt, vormt in feite de harde grens van de stad met de natuur van de Veluwe. Grootschalige bouw aan de noordkant van de Schelmseweg is niet toegestaan. Het monumentale betonnen viaduct is letterlijk de poort van de stad naar het groen van de Veluwe. 

Passend

Beheerder Van Gaalen van de gemeente Arnhem noemt de brug voor die tijd ‘overgeproportioneerd’. ,,Maar daardoor kan de brug ook zo lang meegaan. Je ziet van meer bruggen dat de technische levensduur niet voorbij is, maar dat ze overbodig worden omdat het toekomstige gebruik van de brug zodanig anders is dat de brug niet meer voldoet.  Deze brug is nog steeds passend voor de functie. Een aantal jaar geleden hebben we de weg voor het autoverkeer wel iets verlegd. Dat was omdat we de fietspaden en het voetpad aan èèn kant wilden hebben. Toen hebben we laten berekenen of de brug dat aan kon en dat bleek ook zo te zijn.”

De fraai vormgegeven brug figureerde in 1999 nog in de film The Delivery. Dat is een roadmovie over een XTC-transport, met een hoofdrol voor de toen jonge Fedja van Huët. Hij rijdt in de film samen met een andere hoofdrolspeler in een Volvo stationcar over de Cattepoelseweg als er plotseling een zwarte Volkswagen kever van het viaduct midden op de weg valt. Dat is het startpunt van allerlei verwikkelingen.
Overigens is de brug onsterfelijker dan de film, want die kreeg vernietigende kritieken en verdween al snel in de vergetelheid. Sommigen noemden het ‘de slechtste Nederlandse film aller tijden’, al kreeg de regisseur Roel Reiné wel een Gouden Kalf voor de beste regie.

Graffiti

Zoals veel bruggen ontkomt ook dit Rijksmonument niet aan graffiti, maar daar komt mogelijk verandering in. Van Gaalen. ,,We hebben als gemeente extra geld beschikbaar om onze bezittingen in de openbare ruimte te voorzien van een speciale coating. Die zorgt ervoor dat graffiti makkelijker te verwijderen is. Hopelijk werkt dat ontmoedigend voor degene die het erop spuiten.”

Vertel uw verhaal

Onder het motto 'De innovatie en duurzame eigenschappen van beton' zoekt Betonhuis opdrachtgevers, architecten, adviseurs, stedenbouwkundigen, leveranciers en gebruikers die hun kennis van duurzaam beton in de bouw willen vertellen. Via de website van Betonhuis wordt direct toepasbare kennis over de mogelijkheden en pluspunten van het toepassen van beton in gebouwen en constructies ontsloten. Kennis over bekende en wellicht minder bekende duurzame eigenschappen en prestaties van beton als bouwmateriaal. Ook geïnteresseerd? Neem contact op met Remco Kerkhoven.