Hoogbouwvariaties op een sociaal huisvestingsthema

De opdrachtgever omschrijft het ambitieuze, de architect creëert het wenselijke, de constructeur berekent het mogelijke en de bouwer engineert en realiseert het praktisch haalbare. Soms is dit laatste een behoorlijke uitdaging en moeten bouwpartijen als een uitvoeringstechnische kameleon de meest geschikte bouwmethode grotendeels zelf ontwikkelen. Want hoe bouw je immers een 70 meter hoge ‘bosflat’, een woontoren waarbij op de balkons grote prefab betonnen plantenbakken staan waar 125 bomen en 5200 struiken groeien, zodat een groene gevel ontstaat?

Haasje Over en Trudo Toren

Wouter Damen, projectmanager bij Stam + De Koning: “Veel van de woontorens die wij bouwen, kenmerken zich door bijzondere architectuur of constructieve complexiteit. De Trudo Toren, die we in opdracht van Sint Trudo bouwen naar een ontwerp van Stefano Boeri, springt er uit door uitvoeringstechnische complexiteit, met name om op 3 meter uitkragende balkons plantenbakken te kunnen verankeren. Deze prefab betonnen bakken wegen met grond en bomen tot circa 20 ton. Het resultaat is ernaar: Eindhoven heeft een architectonische eyecatcher. Dat niet alleen, het is ook een huisvestingseyecatcher: bijzondere sociale huurwoningen met een tuinman erbij.”

Nét ff anders

Voor Stichting Trudo bouwde Stam + De Koning eerder woontoren Haasje Over in Strijp-S, een stedelijke herontwikkeling die een bruisende woon-, werk- en ontspanningsplek oplevert. Opvallend is dat de corporatie voor de sociale huisvesting het nét ff anders aanpakt, zoals ze zelf aangeven. Bijvoorbeeld door in Haasje Over loftwoningen een plafondhoogte van 3,5 meter te omarmen, conform het ontwerp van VMX architects. Binnenin de woningen zijn de natte functies gecentreerd, zodat later makkelijk een herindeling te maken is of nieuwe functies mogelijk zijn. Qua exterieur valt de bijzondere prefab betonnen sandwichgevel op, waarbij de bewoners lekker in de uitkragende nis van de gevel kunnen zitten en kunnen genieten van het uitzicht. De markante roodoranje kleur van het geprefabriceerde structuurbeton van de gevel sluit aan bij de rode kleur van de pannendaken van de woningen in de omliggende Philips-wijken.

Loftwoningen voor sociale huur

Die lijn van aansprekende architectuur, loftwoningen met 3,5 meter hoge plafonds en een vrije indeling met gecentreerde natte functies zodat toekomstig hergebruik mogelijk is, komt terug in de Trudo Toren met 125 loftwoningen van elk zo’n 50 m2 oppervlakte. Wederom voor de sociale huur. Op de begane grond komen horeca, retail en andere bedrijvigheid. Op de eerste verdieping zitten kantoorruimten, op eerste en tweede verdieping bergingen en op de derde verdieping komt een gemeenschappelijke ruimte met buitenterras en een plantenbak. Op de begane grond is plek voor een gemeenschappelijk aangelegd plein met bomen. Samen met de gevelbeplanting zorgt dit jaarlijks voor zo’n 50.000 kilo CO₂-absorbtie en een kleine 14.000 kilo extra zuurstof.

Haasje Over is grotendeels in prefab beton opgetrokken

De bouw van de woontoren Haasje Over is grotendeels in prefab beton opgetrokken. Van de 7e tot en met de 19e verdieping is gebouwd in een droog systeem, zonder steigers en stempels. Prefab betonnen sandwich gevelelementen, 250 mm dikke prefab vloeren en de stabiliteit/liftkern zijn met boutverbindingen aan elkaar geknoopt. Over 50 jaar kun je alle inbouwpakketten eruit halen en dan heb je een prachtig casco met 3,5 meter hoge ruimten. Wouter Damen: “Bij dit soort woontorens bouw je vrijwel altijd op een postzegel. Dan is een hoge mate van prefabricage logisch, omdat je dan vanaf de vrachtwagen kunt monteren. Echter, bij Toren Trudo zaten wij met die forse uitkragingen van de vloeren voor de balkons, die ook nog eens in sommige gevallen zwaar worden belast met prefab betonnen plantenbakken voor bomen en struiken. Er is daarom voor deze constructie gekozen om liftkern, binnenwanden, kolommen en sandwichelementen inderdaad te prefabriceren; al dit prefab beton is geleverd door Westo Prefab Beton Systemen. Voor de vloeren is echter gekozen voor breedplaatvloeren met een extra dikke druklaag zodat je de krachten en belastingen beter kunt opnemen. Er is tevens een tweede draagweg aanwezig in de vorm van een betonbalk in hogesterktebeton als een buitenring rond de toren. In de vloer is niet alleen extra wapening voor de uitkragingen opgenomen, maar tevens de voorzieningen voor de bewatering en afwatering van de beplanting. Er is een compleet drainagesysteem aangelegd. De plantenbakken lozen hun water op het balkon en dit balkon is weer aangesloten op de hemelwaterafvoer die tussen de betonnen sandwichpanelen en  aluminium gevel is weggewerkt.”

Puzzelen

De projectmanager geeft aan dat gezamenlijk met hoofduitvoerder Rob Hofmans, senior werkvoorbereider Roy Raaijmakers en de andere betrokken partijen is gepuzzeld hoe de ruwbouw van de toren het beste kon worden opgetrokken en hoe prefab beton, tafelconstructie en plantenbakken op hun plek konden worden gehesen en konden worden verankerd. Want Stam + De Koning wilde bij dit project steigerloos bouwen. Er is daarom gekozen voor de inzet van tafelconstructies. De plantenbakken voor de bomen zijn gemonteerd op de balkon/constructieve vloer. De kleinere bakken voor de struiken rusten op een speciale staalconstructie die aan de onderzijde van de breedplaatvloeren is gemonteerd. Eén type plantenbak (type D) is door middel van drie typen Schöck Isokorf, waaronder het Idock. Systeem, aan vloer en gevel verankerd.

Ingenieuze tafelconstructies

Wouter Damen vervolgt: “Dan ben je er nog niet als je dit constructief hebt opgelost, want je moet alles nog wel op hoogte hijsen en monteren. Voorts moet je aan de onderzijde van de balkons kunnen komen om onder andere installatietechniek, isolatie en houtwolcementplaten aan te brengen. Via een doordacht tafelconstructie konden wij van onderaf de balkons en plantenbakken afwerken. Het zijn vaak oplossingen die je gaandeweg het proces bedenkt, maar wel eerst uitprobeert. Zo hebben wij de tafels eerst op de grond belast met grote betonblokken. Toen de liggers behoorlijk bleken door te buigen, hebben wij een andere tafelconstructie ontwikkeld waarbij de ene tafel de andere afsteunt. Er is het nodige aan uitvoeringstechniek bedacht bij dit project. Het makkelijkst is wanneer je als een Legosysteem alles kunt stapelen, maar bij dit project werden wij uitgedaagd om een eigen bouwmethodiek te ontwikkelen. Alleen al het feit dat we hier per bouwlaag 16 dagen nodig hadden, terwijl de helft gangbaar is voor de bouw van zo’n woontoren, bewijst dat het een complex bouwproces betreft. Het geeft de betrokken partijen wel de nodige expertise voor volgende projecten. Want ik zie dit soort gebouwen met groene gevels in diverse gemeenten verrijzen. Dan is het een voordeel dat Stam + De Koning deze expertise bezit en weet wat er bij ‘bosflats’ komt kijken. Bijvoorbeeld hoe je nog allerlei abseil-constructies moet bedenken om de bomen en planten te kunnen snoeien en de moeilijk bereikbare ramen te kunnen wassen.” 

Hoogstandje

Eind vorig jaar zijn alvast de bomen en struiken in de bakken in air-pots aangeplant, zodat het groen bij de ingebruikname van de woontoren deze zomer al het beeld van de groene gevel geven. Wouter Damen: “Er komen nog meer woontorens in Strijp-S. In het najaar starten we een volgende toren. Ook hierbij kijken we weer wat de beste uitvoeringswijze is. Kiezen voor breedplaatvloeren verschaft extra flexibiliteit voor constructieve oplossingen, maar zorgt wel voor extra logistiek op een postzegel waar weinig plek is en waar je rekening moet houden met valveiligheid voor de omgeving. Meer prefab is een stukje duurder, maar het bouwproces gaat sneller en vermindert de overlast. Wij kijken per project naar de best passende bouwmethodiek. Bij de Trudo Toren hebben wij veel tijd en energie in de voorbereiding en het samen ontwikkelen van oplossingen gestoken, met als resultaat dat dit project qua huisvesting, architectuur én bouwtechniek een hoogstandje is.” Of zoals Trudo het zelf omschrijft: ‘sociale woningen inclusief een verticaal bos’.