Voor als grijs beton ècht wit moet zijn

In de nieuwbouwwijk Breezicht in Zwolle zijn vijf betonnen fietsbruggen geplaatst. Aannemer Macadam BV kreeg de opdracht van Gemeente Zwolle, en schakelde Haitsma Beton in met de vraag zowel de engineering als productie op zich te nemen. De bruggen moesten aan een aantal eisen voldoen, waarvan de kleur een belangrijke eis was: ze moesten echt wit zijn. Maar hoe krijg je grijs beton wit? Kleurstoffen als titaandioxide toevoegen bleek niet de oplossing. Wit cement gelukkig wel.

Voor aannemer Macadam was het geen ingewikkelde opdracht, maar wel een leuke. “Het bedrijf bestaat inmiddels ruim dertig jaar, en zolang werk ik er al,” vertelt Folkert Pool. Macadam werd al eerder ingeschakeld voor de aanleg van bruggen in de wijk. “We zijn gespecialiseerd in beton- en waterbouwkundig werk en werken al geruime tijd voor Gemeente Zwolle. In deze wijk hebben we, samen met deze fietsbruggen, inmiddels zo’n tien bruggen aangelegd.” Een aantal jaar geleden werden autobruggen vervaardigd, waarvoor dezelfde kleureis gold. “Deze bruggen zijn destijds in het werk gestort. Omdat het verkrijgen van wit cement lastig was vanuit de centrale, zijn die bruggen wit gekleurd met behulp van de toevoeging van kleurstof aan het betonmengsel.”

Witte kleur 

Bij de fietsbruggen is voor wit cement gekozen. Het zijn slanke fietsbruggen, bestaande uit één geheel. De fietsbruggen zijn 2,5 meter breed en bijna zeventien meter lang. “De dekken zijn nagespannen en konden daarom met slechts 0,46 meter constructiehoogte, heel rank worden uitgevoerd. Bovendien zijn ze voorzien van een voorgevormde toog, wat bijdraagt aan hun unieke  uitstraling,” aldus Hans Weststrate, projectleider bij Haitsma Beton. De bruggen wegen 37 ton per stuk. “Het zijn dan ook geen standaard liggers; we hebben hiervoor een speciale houten mal gemaakt om de brugdekken stuk voor stuk in de fabriek te kunnen produceren.” Het meest puzzelen was echter de gewenste kleur: de liggers moesten echt wit zijn. “In eerste instantie hebben we geëxperimenteerd met het toevoegen van titaandioxide aan het mengsel,” vertelt betontechnoloog Theo van der Meer van Haitsma Beton. “We hebben kleurtegels gemaakt die we hebben voorgelegd aan de opdrachtgever. Dat leverde echter niet het gewenste resultaat op.” Het betonbedrijf vond samen met haar opdrachtgever Macadam een andere oplossing in het toepassen van wit cement. 

Wat is wit cement?

Wit cement is een speciaal type cement met een hoge mate van witheid, vergelijkbaar met gewoon grijs portlandcement, maar met aanzienlijke aanpassingen in het productieproces. Het vereist een veel lager gehalte aan gekleurde onzuiverheden in de grondstoffen (voornamelijk kalksteen en klei) die worden gebruikt om klinker te produceren: lage niveaus van ijzeroxide (Fe₂O₃), mangaanoxide (Mn₂O₃), chroomoxide (Cr₂O₃) en titaniumdioxide (TiO₂). Bovendien is een hogere temperatuur nodig voor de laatste sinterstap in de cementoven (1600 tot 1700 °C in plaats van 1450 °C voor gewoon portlandcement) vanwege het hogere smeltpunt van het mengsel dat is uitgeput aan ijzeroxiden (die dienen als flux in portlandcement). Hierdoor is het proces energie-intensiever en is wit cement doorgaans duurder dan grijs cement. Meer informatie Wikipedia.

Aangepast betonmengsel

“Voor deze liggers hebben we ons betonmengsel aangepast. We hebben een CEM I witte cement gebruikt.” Deze kleurtegels voldeden wel aan de wensen. “Het toepassen van wit cement heeft liggers opgeleverd die een heel aantal tinten lichter zijn dan onze gangbare liggers. Het resultaat is beter dan bij de toepassing van kleurstoffen. Je kunt ook maar tot een bepaalde hoeveelheid kleurstoffen toevoegen aan je mengsel. Voeg je teveel toe, dan loop je zelfs het risico op verkleuring. De elementen worden dan eerder geel dan wit. Het witte cement zit beter verspreid door het hele element en omvat als het ware alle korrels; logisch dat je een beter resultaat verkrijgt.” Pool vermoedt dat de brugliggers die met wit cement vervaardigd zijn langer kleurvast blijven dan de bruggen die zijn gekleurd met kleurstof. “Dat loogt na jaren toch wat uit. De autobruggen die een aantal jaar geleden zijn geplaatst zien er desondanks nog licht uit. Met deze nieuwe fietsbruggen kunnen we  in ieder geval jaren vooruit, ze zijn vervaardigd voor een levensduur van minstens 100 jaar!”