Esthetisch en technisch hoogstandje in prefab
Bij ontwerp en engineering van een binnenstedelijke verkeersbrug beperkt de duurzaamheid zich vaak tot de functionele levensduur van honderd jaar. De nieuwe Valkbrug in Leiden voegt daar een aantal duurzaamheidaspecten aan toe, zoals het slanke ontwerp en slimme engineering die het materiaalgebruik minimaliseren. Ook de toekomstbestendigheid valt op.
Projectmanager Jan-Hendrik Vos van de gemeente Leiden: “We hebben alle vier losse bruggen, opgebouwd uit prefab betonelementen, dezelfde verkeersklasse gegeven. Zo hebben wij in de toekomst de vrijheid om de fiets/voetgangersbruggen eventueel in te zetten voor bussen en autoverkeer. Vooralsnog zijn twee van de vier bruggen bestemd voor autoverkeer en dat voldoet prima. Ook is de doorgaande route over de brug ontdaan van een verkeersregelinstallatie en zorgt daarmee voor een betere doorstroming zonder afremmend en optrekkende auto’s. Ook dat is duurzaamheid.”
De nieuwe Valkbrug over de Rijnsburgersingel vormt het sluitstuk van de ruimtelijke vernieuwing van de Lammermarkt in Leiden. Dankzij de ondergrondse parkeergarage van 22 meter diep en nieuwe inrichting van het maaiveld krijgt de Lammermarkt als onderdeel van het Singelpark een groen karakter. De routes voor auto en fiets worden in het groen geïntegreerd en de wandelroutes lopen tussen de groene eilanden door. De nieuwe Valkbrug, die een ‘tijdelijke’ brug van inmiddels 15 jaar oud vervangt, verbindt de Lammermarkt met de binnenstad, waardoor een fraaie stedelijke samenhang ontstaat. Voorwaarde was dat de nieuwe brug landschappelijk zou worden ingepast. Jan-Hendrik Vos: “We hebben de Valkbrug als Design & Construct contract met eisen aan de beeldkwaliteit aanbesteed. Onze wens was een fraaie brug die zo min mogelijk zou opvallen boven het maaiveld. Het idee van een brug met een uitwaaiende constructie met ieder een eigen gebruiksstroom - twee overspanningen voor voetgangers en fietsers en twee overspanningen voor autoverkeer - werd bedacht door ruimtelijk ontwerpbureau Marseille Buiten. Architect Ney + Partners zette dit plan om in een beeldkwaliteitplan van een fraaie integraalbrug, waarbij de landhoofden een integraal onderdeel zijn van de vorm van de nieuwe brug.
Van Boekel Bouw & Infra kwam na de aanbesteding als beste partij naar voren om het beeldkwaliteitplan om te zetten in een ontwerp en de nieuwe Valkbrug te bouwen.”
Ingenieuze oplossingen
Technisch manager Tom Piepers van de gemeente Leiden: “We waren spontaan verliefd op het ontwerp van architecten Ney + Partners. Het is een prachtige brug die past in de stedenbouwkundige en landschappelijk ambitie op die plek. Mede door de bijzondere brugleuningen met het beeld van rietkragen. Tegelijk was duidelijk dat het een ingewikkelde technische puzzel betrof. Ten eerste omdat de nieuwe brug vanuit esthetisch oogpunt een wisselend onderaanzicht heeft met holle en gebogen vormen. Ten tweede omdat we de helling van één brug niet steiler dan 4% wilden hebben met het oog op passeerbaarheid door mensen met een fysieke beperking en dat had de nodige impact op de aansluitingen op het maaiveld. Ten derde door het beperkt toestaan van een steunpunt in het midden van de brug om het drukke recreatieve scheepvaartverkeer niet te hinderen. Een reeks complexe technische eisen die de aannemer samen met de prefab betonfabrikant ingenieus heeft opgelost.” De bouwer was vrij in zijn keuze voor in situ of prefab beton, maar gelet op de eis dat het scheepvaartverkeer in het vaarseizoen doorgang moest vinden, bovenop het bouwen in een drukke binnenstad, was prefabricage een logische oplossing, vindt de projectmanager. “Wij hebben als opdrachtgever de nodige hoofdbrekens gehad over de maakbaarheid. Want de brug zou één stijve, ingeklemde constructie moeten worden, waarbij ook nog eens de landhoofden werden ingestort. Witteveen+Bos heeft voor de gemeente de berekeningen van Van Boekel gecontroleerd en het bleek technisch in orde. We hebben de prefab betonfabrikant bezocht en waren onder de indruk van de engineering en bijvoorbeeld ook van de door hen gemaakte mallen voor de liggers.”
Perfecte montage
In het kort gezegd bestaat de constructie uit een buik- en dalligger die samen tot één slank betonelement zijn samengevoegd. Voor de zijkanten van de brug zijn één buik- en twee dalliggers samengevoegd. De in totaal 18 geïntegreerde elementen zijn gemaakt van voorgespannen beton met nagerekt staal en onderling gekoppeld met een constructieve voegverbinding. Vos: “Je praat over liggers van 26 meter lang die je in hartje Leiden op z’n plek moet krijgen. Het betreft ook nog eens extra zware elementen door de samenstelling van meerdere liggers en die geïntegreerd moeten worden met de landhoofden. In fase 1 hebben wij inmiddels twee bruggen geplaatst; dat is perfect gelopen. We moeten nog de laatste hand leggen aan de aansluitingen op het maaiveld, maar de planning is om voor de viering van Leids Ontzet op 3 oktober deze twee bruggen in gebruik te nemen. Na het feest starten wij met de resterende twee bruggen. De Valkbrug is een sleutelproject in onze stad. En bijzonder van karakter, want de nieuwe Valkbrug is esthetisch en landschappelijk een plaatje, technisch een hoogstandje en qua duurzaamheid een toekomstbestendige investering.”