Update: hergebruik van geoogste betonnen elementen van het provinciekantoor in Arnhem

Vroeger in Arnhem, nu op een tasveld in het buitengebied van het Veluwse Heerde. De betonnen kanaalplaten van het voormalige provinciekantoor Prinsenhof in de Gelderse hoofdstad liggen keurig op elkaar op het terrein van de circulaire tak van sloopbedrijf Lagemaat. Ze wachten op hun bestemming, ergens in het acht bouwlagen tellende Circulair Centrum Heerde. Dat is althans de werknaam van het gebouw. Er komt nog een mooiere naam aan, maar dat is een kwestie van tijd. Net zoals de bouw van het centrum.

Programmamanager circulariteit Arend van de Beek van Lagemaat Circulair verwacht dat begin 2026 het lint van dat gebouw doorgeknipt gaat worden. In de eerste plannen voor de sloop van het overbodige provinciegebouw in Arnhem was nog geen sprake van één op één hergebruik van betonnen elementen. ,,Ze gingen er vanuit dat er betongranulaat van het beton uit de sloop gemaakt zou worden”, zegt Van de Beek.

Doelstellingen 2030 en 2050 halen

Voordat we de ontmanteling van Prinsenhof gaan uitdiepen, eerst iets meer over Lagemaat en Van de Beek. ,,Ik ben tot 2017 actief geweest als ondernemer in de regio, onder andere in de IT-branche.” Samen met een compagnon had hij een aantal bedrijven groot gemaakt. ,,Dat past echt bij mij. Ik vind het leuk om van niets iets te maken. Maar als het eenmaal draait is voor mij de lol er wel vanaf. En zo heb ik met mijn compagnon alles verkocht en was ik op mijn 47ste slechts nog aandeelhouder en mocht ik met pensioen.” Stilzitten was er echter niet bij. Al vrij snel daarna ging hij bedrijven coachen en kwam hij in contact met Lagemaat. ,,Ik kende dat bedrijf goed. Met directeur Gerd-Jan Jongerman was ik op een gegeven moment aan het sparren over duurzaamheid en hoe ze de ICT zouden moeten inrichten als je de doelstellingen voor 2030 en 2050 wilt halen.”

Informatie bouwmaterialen cruciaal

Voor Lagemaat en Van de Beek was al wel duidelijk dat informatie over de materialen in gebouwen cruciaal is. ,,Hoe beter je weet wat erin zit, wat de eigenschappen zijn en de volumes, des te beter kun je kijken naar hergebruik. Je moet snappen hoe het in elkaar zit, ook vanuit een wetenschappelijke benadering.” In 2019 begon het in Heerde gevestigde bedrijf met wat voorzichtige vingeroefeningen. Gebruikte betonelementen kregen een plek in een half ondergronds gelegen bouwwerk in Zwolle. ,,Als je elementen uit een donorgebouw één op één kunt hergebruiken, bespaar je gigantisch veel op de CO₂-uitstoot.” Bij de sloop van het provinciekantoor was dat aanvankelijk niet de algemene marktvisie, zo vertelt Van de Beek. Als je het sloopbeton breekt en als granulaat voor nieuw beton gaat gebruiken, kun je maar de helft van het materiaal benutten. De andere helft is te klein, dus dan moet je nieuw materiaal gebruiken en dat is niks.”

Hergebruik betonnen elementen

Toen Van de Beek op een bijeenkomst met de provincie voorstelde om het gebouw echt te hergebruiken door de kanaalplaten en andere betonnen elementen er netjes uit te zagen, werd het stil in de ruimte. Toch besloot de provincie uiteindelijk om voor die variant te gaan. Een deel van de kanaalplaten is inmiddels gebruikt in de nieuwbouw van een sporthal in Arnhem-Zuid, de rest ligt in Heerde te wachten op een plek in het circulair centrum. Dat komt op de plek van de voormalige strooizoutloods van de gemeente Heerde. ,,De gemeente riep op om met goede ideeën voor de invulling van die plek te komen. Gerd-Jan zei: daar moeten we iets doen met maatschappelijk verantwoord ondernemen, circulariteit, kennis en onderzoek.”

Praktijkopleidingen

Gaandeweg kwamen er steeds meer geïnteresseerden. Zo sloten onder andere het leerwerkbedrijf Lucrato (wat vroeger de sociale werkvoorziening heette) en twee praktijkopleidingen aan. En zo groeide op de tekentafel ook steeds de benodigde ruimte . ,,De opleidingen wilden hier onderwijsruimten hebben.” De werknemers van Lucrato zullen zich onder andere bezighouden met bijvoorbeeld het refurbishen van kabelgoten die uit oude panden komen.
Dat een circulair centrum dan ook gemaakt moet worden van materialen met ervaring, ligt voor de hand. ,,We hebben de ambitie voor honderd procent hergebruik.”, zegt de duurzaamheidsmanager. Kanaalplaatvloeren, zoals die bijvoorbeeld in Arnhem zijn gewonnen, zijn volgens Van de Beek dankbare objecten voor een tweede leven. ,,Ze zijn supercirculair, want een gebruikte kanaalplaat is veel meer waard dan een nieuwe. De platen worden sterker gedurende het gebruik, onder andere doordat het beton helemaal is uitgehard. Het is een fantastisch product, je moet ‘m er alleen wel goed uit zien te halen.”

Samenwerking met fabrikant

Om in beeld te kunnen brengen wat de eigenschappen zijn van de betonnen elementen is contact met de producent noodzakelijk. ,,We hebben nauw samengewerkt met Dycore, die ze in 1987 heeft gefabriceerd. Als je nu produceert, zorg je dat die informatie meteen wordt opgeslagen, maar zo werkte het in de jaren tachtig niet.” Van alle elementen zijn foto’s gemaakt en verder wordt de naam vastgelegd van degene die de beoordeling heeft gedaan. ,,Nu hebben we al die gegevens in een eigen database zitten, maar eigenlijk wil ik die in de blockchain zetten”, zegt Van de Beek. Door het op die manier in de cloud opslaan, zoals ook gebeurt met bijvoorbeeld de eigendomsrechten van bitcoins, is het voor een enkele partij niet mogelijk om wijzigingen aan te brengen.” Nog even terug naar de milieuwinst door het opnieuw gebruiken van de elementen van het Arnhemse provinciekantoor. ,,We hebben 17.000 ton aan materialen geoogst, waarvan 12.000 ton beton. Door dat opnieuw te gebruiken besparen we 3500 ton CO₂. Dat is enorm.”

Betonhuis schreef eerder over dit verhaal.