Tweede leven betoncasco: "Wij hebben een voorbeeldfunctie."

Duurzaam en circulair: het nieuwe gemeentehuis van Woerden is een voorbeeld voor andere gemeenten. Het oude gemeentehuis, dat te groot was en niet meer voldeed aan de eisen van deze tijd, werd gestript tot aan het betonnen casco. 98 procent van de vrijgekomen materialen werd hergebruikt. Het resultaat heeft alle verwachtingen overtroffen. “Het is een AA+++ gebouw geworden, terwijl we van een A++ gebouw uitgingen,” aldus wethouder Arthur Bolderdijk. 

Het is rustig in het gemeentehuis. Vanwege de coronacrisis werkt een groot aantal mensen thuis en voor zover mogelijk worden de burgerzaken online geregeld. Bij binnenkomst vallen de ruimte en lichtheid van het gebouw op. Dankzij het vele glas komt er veel daglicht in het gebouw. Een prettige werkomgeving. “Het vorige gebouw voldeed niet meer,” vertelt Bolderdijk. Het was bloedheet in de zomer en in de winter tochtte het. Om de wind buiten te houden, probeerden medewerkers de kieren langs de ramen ’s winters dicht te stoppen. En als het regende stonden er emmertjes door het gebouw.” Met het nieuwe gebouw zijn die problemen verleden tijd. Ook op een zonnige dag is het binnen behaaglijk: het kassendoek voor de ramen laat voldoende licht door, maar houdt de warmte buiten. 

Beton goed voor een tweede leven

In 2015 nam de gemeenteraad het besluit voor renovatie van het gemeentehuis. Nieuwbouw was een optie, maar uit onderzoek bleek het betonnen casco nog goed genoeg voor een tweede leven. Er werd een budget vastgesteld van 15 miljoen euro, dat niet overschreden mocht worden. “Dat is behaald dankzij het terugbrengen van het aantal vierkante meters. Er werd berekend dat we minder werkplekken nodig zouden hebben, bijvoorbeeld vanwege het thuiswerken. Er is toen gekozen voor flexplekken.” 

Om een dergelijk project te laten slagen, is het vinden van de juiste partners van groot belang. De Woerdense onderneming LEK Sloopwerken kwam het beste uit de aanbesteding. Het bedrijf recyclede 98% van de vrijkomende materialen. Naast de fundering, betonconstructie, terreininrichting, werden ook de betonnen klinkers en riolering hergebruikt. Datzelfde geldt voor de zonnepanelen, die opnieuw op het dak zijn geïnstalleerd.

Het casco kan makkelijk nog eens 40 jaar mee

“Als gemeente hebben we een voorbeeldfunctie. Vanwege internationale en nationale afspraken moeten alle gebouwen in 2030 CO2-neutraal zijn. Te beginnen met ons eigen vastgoed. We zijn al goed op weg, de afgelopen jaren zijn diverse sporthallen en scholen al onder handen genomen. En daar komt het gemeentehuis nu bij. We hopen hiermee andere gebouweigenaren te prikkelen om ook aan de slag te gaan. Voor veel mensen is duurzaamheid automatisch verbonden met hogere kosten. Maar het is de vraag of dat zo is. Zeker, sommige maatregelen zijn bij aanschaf duurder, maar als je deze over een langere periode kan uitsmeren valt het mee. Of levert het juist een kostenbesparing op. Bijvoorbeeld qua energiekosten. Of omdat de afschrijftermijn van een gebouw langer wordt.” 

Wethouder Arthur Bolderdijk geeft een voorbeeld. “Ik heb in Hilversum op school gezeten in een gebouw uit 1903. Dat wordt nu steeds als school gebruikt. Dat gaat veel langer mee dan een periode van 40 tot 50 jaar, waar meestal vanuit wordt gegaan. Voor het betonnen casco van het gemeentehuis dat is blijven staan geldt bijvoorbeeld dat het minstens nog 40 jaar meegaat, blijkt uit het technisch rapport. Daarom is bij de bouw rekening gehouden met een flexibele indeling, zodat het gebouw eventueel later ook een ander doel dan dat van gemeentehuis kan dienen. Al is de gemeente Woerden niet van plan om hier snel weg te gaan, die 40 jaar moeten we makkelijk vol kunnen maken.” 

Oude grondstoffen opnieuw gebruiken, het liefst bij projecten binnen de gemeente. Dat kan niet altijd, weet de wethouder. “Vooral bij kleinere projecten kan de beschikbare ruimte een spelbreker zijn. Je moet immers de producten (zoals betonnen tegels of straatstenen) ergens opslaan. Hier hadden we alle ruimte.”

Milieuwinst 

Hergebruik van betonnen elementen van een bestaand gebouw na afloop van de economische levensduur van dat gebouw leidt tot een forse verlaging van de Milieuprestatie van Gebouwen (MPG) van het nieuwe gebouw. Henk Schuur, Adviseur KAM en Regelgeving Betonhuis: "Ten tijde van de productie van de betonelementen of van de betonmortel waren er nog geen MKI waarden bekend. Maar wanneer het betonskelet of delen daarvan (zoals fundering, wanden en vloeren) een nieuw leven krijgen in nieuwe bestemming van het bestaande gebouw dan hoeft er geen nieuw beton te worden aangevoerd en kan voor de MKI van het bestaande betonskelet een waarde van vrijwel nul worden aangehouden." De MPG van een gebouw is een optelsom van alle MKI’s van de onderdelen van het gebouw (bouwmaterialen + installaties). De MPG van een gebouw met nieuwe bestemming kan door hergebruik van bestaande betonelementen gemiddeld met zo’n 30 % worden verlaagd.

Uitdagingen klimaatverandering meenemen 

Het gemeentehuis zelf is af, maar voor de buitenruimte bestaan nog een aantal wensen. Aan de parkeerplaats wordt de laatste hand gelegd en voor het gemeentehuis krijgen eetbare planten een plek. In de komende jaren zal de wijk waarin het gemeentehuis gevestigd is, worden getransformeerd van werk- naar woongebied. Of alle kantoorgebouwen eenzelfde behandeling als het gemeentehuis kunnen krijgen, vraagt de wethouder zich af. “Kleinere gebouwen zijn doorgaans makkelijker om te turnen dan grote kantoorkolossen. In veel gevallen zal men daarom kiezen voor sloop en nieuwbouw. Bij de inrichting van deze nieuwe wijk nemen we alle uitdagingen op het gebied van het klimaat mee. Denk aan wateroverlast, maar ook droogte. En er komt veel ruimte voor groen, zodat hittestress wordt tegengegaan. Naast duurzame nieuwbouw, kunnen vrijgekomen materialen worden hergebruikt.” Het gemeentehuis in Woerden kan daarbij dienen als voorbeeld. “Andere gemeenten komen hier kijken hoe we het hebben aangepakt.” 

Doe mee en vertel uw verhaal

Onder het motto 'De mooie eigenschappen van beton' zoekt Betonhuis opdrachtgevers, architecten, adviseurs, stedenbouwkundigen die hun kennis van beton in de bouw willen vertellen. Via de website van Betonhuis wordt direct toepasbare kennis over de mogelijkheden en pluspunten van het toepassen van beton in gebouwen en constructies ontsloten. Kennis over bekende en wellicht minder bekende duurzame eigenschappen en prestaties van beton als bouwmateriaal. Een website om u verder op weg te helpen bij de daadwerkelijke toepassing van beton in de praktijk. Ook geïnteresseerd? Neem contact op met Remco Kerkhoven, stuur een e-mail.