"Wat ik nu met betonnen riolering doe, heeft invloed op de toekomst"

Eén van de belangrijkste infrastructuren van de moderne wereld is voor ons onzichtbaar. Deze bevindt zich namelijk onder onze voeten: ons rioolstelsel. Menno Ettema houdt zich als technisch specialist water bij de gemeente Ede dagelijks met deze infrastructuur bezig. Hij berekent wat voor type rioolbuizen nodig zijn zodat vuil water veilig wordt afgevoerd en hemelwater snel naar de grond wordt afgevoerd. Dankzij de betonnen riolering blijven we gezond en houden we droge voeten. De betonnen buizen zijn bovendien enorm duurzaam: ze gaan minstens een leven lang mee.

In de gemeente Ede ligt zo’n 643 kilometer aan rioolbuis in de grond. Het gros bestaat uit vrij verval betonnen rioolstelsel. “In het buitengebied hebben we ook drukleidingen, vanwege de afstanden tussen de boerderijen.” Het aantal kilometers aan buizen en putten neemt de komende jaren alleen maar toe. Ede is een uitbreidingsgemeente, dat wil zeggen, er worden nog steeds nieuwe woningen gebouwd. Een team aan mensen is verantwoordelijk voor de riolering en het waterstelsel in de gemeente Ede. “We hebben drie beleidsmedewerkers, zeven rioolbeheerders en één technisch specialist,” somt Ettema op. “In vergelijking met andere gemeenten is dat niet eens zoveel.” Het oudste riool in Ede dateert van 1928. “Dat is nog in goede conditie,” aldus Ettema.

Beton heeft een lange levensduur

Eens in de twaalf jaar worden rioolbuizen geïnspecteerd met behulp van een camera. Aan de hand daarvan wordt beoordeeld of renovatie of vervanging nodig is. De exacte levensduur van een rioolbuis is moeilijk in te schatten. “We gaan uit van een economische levensduur van zestig tot zeventig jaar. In die periode is de buis afgeschreven. In de praktijk gaat een rioolbuis meestal langer mee, het is een enorm duurzaam product. De levensduur is afhankelijk van een aantal factoren. De belasting, de blootstelling aan chemische stoffen die de buis kunnen aantasten en de mate van zettingen. Daar hebben we hier in Ede geen last van, de zandgronden van Ede zakken bijna niet, maar ik weet van andere gemeenten, dat de buizen vanwege zettingen minder lang meegingen. Tot slot is de betonkwaliteit van belang. Buizen die in de oorlog of net na de oorlog gemaakt zijn, gaan minder lang mee, daar zijn we nu achter. Die buizen werden met minder goede grondstoffen gemaakt.”

Het vak van technisch specialist is een beroep van de lange adem. “Mijn voorganger heeft 42 jaar voor de gemeente Ede gewerkt. Vijf jaar voor hij met pensioen ging, ben ik bij de gemeente gaan werken en heeft hij zijn kennis aan mij overgedragen. Inmiddels werk ik er al 21 jaar.” Hij kent het rioolstelsel daarom op zijn duimpje. “Dit is bijzonder werk. De buizen die nu in de grond worden gelegd, gaan er zeker voor een periode van zestig tot zeventig jaar in. Wat ik nu doe, heeft dus invloed op de toekomst, op een periode die ik niet geheel ga meemaken. Hetzelfde geldt voor mijn voorganger. Van hem heb ik een stuk historie geërfd, en ik geef op mijn beurt weer wat door voor de toekomst.” 

Oude en nieuwe rioolstelsel 

Ettema berekent zowel bij vervanging van oude buizen als bij nieuwbouwwijken wat voor buizen nodig zijn. Daarbij kijkt hij naar verschillende variabelen, waaronder het type grond. “De gemeente bestaat met Ede uit zeven kernen. Veruit de meeste daarvan liggen nabij een stuwwal, waar de grond vrij droog is. Vroeger wist men feilloos waar men huizen moest bouwen: hoog en droog zodat men geen natte voeten kreeg, maar wel met grondwater binnen bereik. In deze gebieden passen we de betonnen infiltratiebuis toe, buizen met gaatjes. Het hemelwater dat wordt opgevangen in de rioolbuis sijpelt zo langzaam terug de bodem in. Sinds 1999 passen we deze buizen op grote schaal toe. Ede is daarmee al geruime tijd met duurzame berging en infiltratie van het hemelwater bezig.” De infiltratie van hemelwater in de grond was een trendbreuk met de jaren daarvoor: toen moest het water zo snel mogelijk worden afgevoerd. De gemeente omvat tevens nattere veengrond. “Dit aandeel is beperkt. Maar op deze plekken gebruiken we dichte buizen, in plaats van infiltratiebuizen.” Ik denk dat wij als gemeente het product betonnen infiltratie al vanaf begin toepassen en op flinke schaal, nu al 40 kilometer. Ook de betonnen infiltratie put passen wij al sinds 1974 toe. Dat betreft is gemeente ede al lang met duurzame berging en infiltratie hemelwater bezig. 

Klimaatsverandering 

Daarnaast berekent hij welke diameter buis nodig is en kijkt welke hemelwatervoorzieningen nodig zijn op maaiveldniveau. “Tegenwoordig rekenen we met andere buien dan in het verleden. Door de klimaatsverandering valt in korte tijd meer water. In de berekening gaan we uit van een hevige bui, die volgens weersmodellen eens in de tien jaar voorkomt. Daar moet het stelsel op berekend zijn. Dat betekent niet dat de buizen in alle gevallen voldoende capaciteit hebben. Vorig jaar op 29 mei viel er in korte tijd zoveel water, dat het stelsel het niet overal aan kon. Het ging om een bui die qua intensiteit eens in de tweehonderdvijftig jaar voorkomt. Om meer te weten te komen over de gevolgen van een dergelijke bui hebben we inwoners gevraagd foto’s te maken van plekken waar water op straat stond.” Al zijn hevige buien an sich helemaal geen probleem voor het rioolstelsel. “De moeilijkste condities zijn wanneer het de hele dag miezert en aan het einde van de dag nog een aantal plensbuien valt. Dan heeft het stelsel moeite om het water weg te krijgen.” 

Beton voor een duurzame toekomst van Nederland

Bij het voorschrijven van het type buis heeft duurzaamheid voor Ettema niet meteen de hoogste prioriteit. “Duurzaamheid is uiteraard belangrijk, maar de buizen moeten vooral doen wat ze technisch moeten doen” vindt Ettema. Er zijn tegenwoordig al diverse buizen die met een deel gerecycled betongranulaat worden gemaakt. Beton is een circulair product, kan eenmaal gebroken als grondstof dienen voor nieuwe buizen. “Ik houd me hier minder mee bezig, maar vanuit de gemeente Ede kan en wordt steeds vaker  een specifieke keuze voor duurzaamheid worden gemaakt. Beton is circulair, dus daarmee zit het wel goed.” 

Doe mee en vertel uw verhaal
Onder het motto 'Beton voor een een duurzame toekomst van Nederland' zoekt Betonhuis opdrachtgevers, architecten, adviseurs, stedenbouwkundigen die hun kennis van beton in de bouw willen vertellen. Via de website van Betonhuis wordt direct toepasbare kennis over de mogelijkheden en pluspunten van het toepassen van beton in gebouwen en constructies ontsloten. Kennis over bekende en wellicht minder bekende duurzame eigenschappen en prestaties van beton als bouwmateriaal. Een website om u verder op weg te helpen bij de daadwerkelijke toepassing van beton in de praktijk. Ook geïnteresseerd? Neem contact op met Remco Kerkhoven, stuur een e-mail

Meer informatie over riolering? Bekijk de sectorpagina Betonhuis Riolering