Wilde bijen worden blij van betonnen hotel
In de Groningse plaatsen Midwolde en Boerakker kunnen wilde bijen binnenkort ‘logeren’ in bijenhotels die onlangs zijn verrezen. Ze zijn gebouwd bij twee waterwerken die in opdracht van de provincie Groningen en waterschap Noorderzijlvest zijn aangelegd.
De opdrachtgevers kozen voor de betonnen bijenhotels van Buginn, ontwikkeld door ontwerper Roel Wijnterp en hovenier Erik Bretveld. Wilde bijen hebben het moeilijk, maar zijn van groot belang voor de biodiversiteit. Bijenhotels zijn vaak van hout en kunnen moeilijk in bouwwerken toegepast worden. De betonnen hotels zijn veel makkelijker in te passen.
Wedstrijd voor beton
De basis voor het betonnen bijenhotel werd vijf jaar geleden gelegd door hovenier Erik Bretveld uit het Twentse Enter. ,,Hij wilde meedoen aan een wedstrijd van het Cement en Betoncentrum (red. nu Betonhuis Cement)”, vertelt ontwerper Roel Wijnterp ,,Deze club zocht ideeën voor beton en natuur. Toen Erik de tuin van mijn ouders verzorgde, vertelde hij van zijn voornemen aan de prijsvraag mee te doen. Mijn ouders zeiden: ga eens met mijn zoon praten.” Geen gekke suggestie, want Wijnterp was toen al ruim tien jaar bezig met ontwerpen van interieurs en producten voor de detailhandel. ,,Maar Ik heb altijd al het idee gehad om iets te doen voor de wereld. Iets meer dan de zoveelste stoel ontwerpen in elk geval.” Toen de hovenier zijn ideeën met Roel besprak, zag hij al vrij snel kansen. ,,Hij praatte vol passie over de wilde bijen, dat sprak me meteen aan. Na een middagje googelen, was ik overtuigd. Het ging me niet eens om het winnen van de wedstrijd. Dat was leuk, mooi voor de bekendheid, maar toen al geloofde ik erin. Dat is een gevoel, intuïtie.”
Veel meningen en veel testen met beton
Na een periode van ideeën spuien, kennis delen, luisteren naar deskundigen en testen met beton, was er uiteindelijk een eerste model. ,,Uit de gesprekken met het netwerk van deskundigen bleken er heel veel meningen te zijn over wat bijen nodig hebben om te nestelen. De ene bioloog zwoor bij een invliegopening van 5 tot 8 millimeter, de ander had het juist over 3 tot 10 millimeter. We hebben het zo aangepast dat bijna iedereen er zich in kon vinden. Trouwens zonder dat het een vormloos compromis-ontwerp is geworden.” Daarna was het tijd voor een grootschalige praktijktest. ,, In 2017 hebben we 70 bijenhotels gemaakt en in het land uitgezet, veel bij hoveniers en andere deskundigen. Die proef duurde twee jaar, om zoveel mogelijk informatie over het gedrag van bijen te verzamelen. Een cyclus van een wilde bij duurt een jaar. Soms zaten er niet meteen bijen in, vandaar dat we twee jaar hebben genomen.”
Beton is een fijn materiaal voor het bijenhotel, vinden Erik en Roel. ,,Het is sterk, het gaat lang mee en je kunt het verwerken in een bouwwerk. We hebben ook weleens nagedacht over plastic, maar dat wordt te vochtig en hout gaat niet zo lang mee als beton. Dat haalt makkelijk de honderd jaar en dat maakt het duurzaam.”
Geen prikgevaar
Het bleek prima te werken. ,,Ik heb filmpjes dat er enorme zwermen in en uit vliegen. Prachtig om te zien.” Roel benadrukt dat wilde bijen geen interesse hebben in mensen en dus zonder prikgevaar in de buurt van woningen en kantoren kunnen verblijven.
De praktijkervaringen leidden ertoe dat het ontwerp op een belangrijk punt werd aangepast. ,,Het model dat we in de praktijk hebben getest, bestond uit een stuk beton met leem, bamboe en riet aan de binnenkant. Maar dat is na een jaar of vijf wel vergaan. Als je het bijenhotel in een gebouw wilt verwerken, dan is het handiger om een front te hebben dat je eraf kunt halen.”
Bijenhotels van twee meter hoog
Volgens Jorn Anninga, werkvoorbereider en uitvoerder bij De Boer & De Groot Civiele werken, zijn de hotels makkelijk te verwerken. ,,Ze zijn iets zwaarder dan gewone betonnen blokken van die maat, maar je kunt ze prima metselen.” Anninga begeleidde de bouw van de waterwerken en de bijenhotels in de provincie Groningen.
De aannemer bouwde twee wanden met in totaal 140 bijenhotels die tegen keerwanden zijn geplaatst. ,,Zo zijn het muren geworden van twee meter hoog en vier meter breed. Sommige hotels zitten er horizontaal in, andere weer verticaal” De Boer & De Groot heeft twee veldjes met wilde bloemensoorten in de directe omgeving van de bijenhotels ingezaaid om de omgeving nog aantrekkelijker te maken voor bijen.
Wilde bijen onmisbaar
Tot nu toe is het betonnen bijenhotel nog niet zo veel toegepast in gebouwen. ,,Architecten zijn vrij traditioneel en het is niet -zoals een voorziening voor vogels en vleermuizen- bij wet verplicht”, zegt Roel Wijnterp. ,,Maar ik durf te wedden dat dat binnen vijf jaar wel gaat gebeuren, want het belang van wilde bijen is groot, zeker in een stedelijke omgeving. We kunnen als mensen heel veel, maar niet wat de bijen met stuifmeel doen.”
