De gevel is opgetrokken in dragende prefab betonnen gevelelementen. Het bouwen in prefab beton verliep prima, tot en met de zwaarste gevelelementen van 26 ton.
Boeken, auto’s en fietsen in één gebouw, en ook nog veel groen
Het nieuwe cBA gebouw in Alphen aan den Rijn huisvest behalve de bibliotheek, streekarchief en VVV ook 320 parkeerplekken voor auto’s en 315 stallingsplekken voor fietsen. Door de coronacrisis is het gebouw sinds twee maanden echt in gebruik en de reacties zijn lovend van gebruikers en passanten. Veel passanten zien niet dat er achter gevels met beplanting en zonnepanelen vijf lagen parkeren in het gebouw zitten.
Het is knap hoe de functies zijn verweven in één gebouw. En het is ook knap hoe het gebouw als één grote prefab betonnen doos is geconstrueerd, met doordachte constructieve oplossingen voor die uiteenlopende functies. Frank de Prez, projectleider van opdrachtgever gemeente Alphen aan den Rijn, en Paul Roest, directeur/eigenaar Paul Roest Bouwadvies, hebben samen met architectenbureau Common Affairs en IMd Raadgevend Ingenieurs gepuzzeld hoe ze deze prefab constructie konden optimaliseren. Frank de Prez legt uit: “Normaliter hou je het parkeren ondergronds of in de eerste bouwlagen en maak je kantoor- en woonfuncties erboven. Maar we wilden per se de bibliotheek op maaiveldniveau om de toegankelijkheid en aantrekkingskracht te vergroten.
Omdat bouwen in de bodem te kostbaar was, is de parkeergarage op de bibliotheek gestapeld. Feitelijk was het plaatsen van de parkeergarage bovenop een logische stap, omdat de belasting van boeken vele malen groter is dan van auto’s.
Die extra parkeerruimte is onderdeel van de stedelijke herinrichting Lage Zijde, waarbij veel woningbouw plaatsvindt en het winkelcentrum wordt opgeknapt. Feitelijk was het plaatsen van de parkeergarage bovenop een logische stap, omdat de belasting van boeken vele malen groter is dan van auto’s. Voor de bibliotheek was een zware constructie nodig en daarboven kon de constructie lichter worden ingevuld. Sowieso is het een omvangrijk en robuust gebouw, omdat architect Jos van Eldonk er één gebouw van wilde maken, met een vloeroppervlakte van 13.778 m2, waarin het hele programma werd samengebracht; geen aparte volumes voor de verschillende functies.”
Inspiratie uit Europese steden
De architect haalde voor de lastige bundeling van de uiteenlopende functies inspiratie uit grote historische gebouwen in Europese steden en creëerde naar eigen zeggen een stukje station, stukje museum, stukje markthal en stukje kerk in één gebouw, met onder andere opvallende Gotische bogen, maar wel in een eigentijdse vormgeving. Het gebouw past prima bij de openbare functies en werkt als ontmoetingsplek. Het moest ook een duurzaam gebouw worden, met zonnepanelen op de zonbelaste gevels en groene gevels om de halfopen parkeerdekken te camoufleren. Voorts is er middenin de parkeergarage een grote binnentuin gesitueerd. Door de programmatische mix wordt het een dynamische plek in de binnenstad van Alphen aan den Rijn.
Door goed rekenen konden wij de vloerdikte minimaliseren, uiteraard binnen de veiligheidsmarges. Maar als je de vloeren dunner weet te houden, kunnen ook de kolommen slanker en uiteindelijk ook de fundering iets lichter. Zo bespaar je flink op de kosten.
Lange prefab betonkolommen
Dat grote gebouwvolume resulteerde in een zware fundering van maar liefst 226 in de grond gevormde palen. Daarop ligt een prefab systeemvloer als begane grondvloer, met centraal een serie lange prefab kolommen die doorlopen over de twee hoge verdiepingen van de bibliotheek. Daarbij ontstaat een grote open ruimte met rondom vides. De gevel is opgetrokken in dragende prefab betonnen gevelelementen, met een stalen vliesgevel met aluminium kozijnen, met geïntegreerde bakken voor de gevelbegroeiing. De vloeren in het bibliotheekdeel zijn uitgevoerd in kanaalplaatvloeren en worden ondersteund door kortere prefab kolommen. Op de tweede verdieping begint het vloerveld van de parkeergarage, uiteraard bouwkundig goed geïsoleerd vanwege de halfopen garage. De vijf parkeerlagen zijn opgebouwd uit kolommen, liggers en kanaalplaatvloeren, waarbij telkens op de schuine helling wordt geparkeerd. Daardoor loopt het dak uiteindelijk ook schuin, omdat het de laatste parkeervloer volgt. Er is ook gekeken naar een daktuin, met een zware constructie vanwege een verblijfsgebied op de parkeergarage, maar deze is in de bezuinigingsvoorstellen geschrapt.
De vijf parkeerlagen zijn opgebouwd uit kolommen, liggers en kanaalplaatvloeren, waarbij telkens op de schuine helling wordt geparkeerd. Daardoor loopt het dak uiteindelijk ook schuin, omdat het de laatste parkeervloer volgt.
Optimalisatie constructie
Paul Roest: “Je zit te rekenen met de maatvoering van parkeerplekken en de positie van de op/afritten, omdat je wilt dat die kolommen hun belasting optimaal kunnen overbrengen op de onderliggende constructie van de bibliotheek en de serie hoofdkolommen. We hebben hier en daar 10 centimeter zitten schuiven met kolommen om die optimalisatie van de constructie te bereiken. Want zo konden wij bijvoorbeeld de vloerdikte minimaliseren, uiteraard binnen de veiligheidsmarges. Maar als je de vloeren dunner weet te houden, kunnen ook de kolommen slanker en uiteindelijk ook de fundering iets lichter. Zo bespaar je flink op de kosten van de ruwbouw. We hebben aanvankelijk gekeken of de constructie in staal te realiseren was, maar prefab beton bleek prijstechnisch aantrekkelijker. Het is allemaal beton, ook de majestueuze trappartij die centraal in de bibliotheek naar boven draait."
Het beton is binnen bewust in het zicht gelaten, net als de plafonds, zij het dat deze met een akoestische laag zijn afgespoten.
De vloeren in het bibliotheekdeel zijn uitgevoerd in kanaalplaatvloeren en worden ondersteund door kortere prefab kolommen.
Beton in het zicht
De Prez haakt in: “Het beton is binnen bewust in het zicht gelaten. Het vormt met de groene kozijnen een mooi en fris geheel. Ook de plafonds zijn in het zicht gelaten, zij het dat deze met een akoestische laag zijn afgespoten. Daarbij zijn de elektraleidingen meteen weggewerkt. De ventilatiekanalen en andere installatietechniek zijn netjes geordend onder en boven de plafonds. In een technische ruimte staan de luchtbehandelingskasten. Het gebouw is behalve te verwarmen ook te koelen via de klimaatplafonds. Een WKO installatie in combinatie met 26 grondbronnen en de zonnepanelen zorgen voor een energieneutraal gebouw.”
Qua exterieur is het gebouw dé blikvanger van het Aarplein.
Qua interieur is er waardering voor de openheid, de uitnodigende zitjes, studieplekken en het uitzicht.
Blikvanger
Zowel over de ruwbouw als het eindresultaat zijn De Prez en Roest prima te spreken. Paul Roest, mede verantwoordelijk voor het controleren van tekeningen en de bouwbegeleiding: “Het bouwen in prefab beton verliep prima, tot en met de zwaarste gevelelementen van 26 ton. Eén kolom moest worden gewisseld met de buurman omdat de sticker verkeerd zat en bij de liftkern zit een element met de zichtzijde naar de lift. Maar als je ziet hoe maatvast de elementen waren en hoe secuur alles paste, daardoor kon de bouw mooi volgens schema verlopen. Dat moest ook wel, want we moesten in het najaar 2020 klaar zijn, omdat er een aanpalend woningcomplex moest worden gebouwd. Door de coronamaatregelen bleef het gebouw aanvankelijk gesloten. Nu het volop in gebruik is, zijn de reacties zeer positief, zeker ook voor deze nieuwste vestiging van de bibliotheek Rijn en Venen. Qua exterieur is het gebouw dé blikvanger van het Aarplein. Qua interieur - een ontwerp van aatvos in co-creatie met MARS Interieurarchitecten - is er waardering voor de openheid, de uitnodigende zitjes en studieplekken, de speelhoek, het uitzicht, en opstelling van de boeken. En het is fijn parkeren in een overzichtelijke garage met zoveel groen.”