Fibonacci Amsterdam

De bouwmethode voor het wooncomplex Fibonacci in Amsterdam stond vooraf vast: verregaande prefabricage. Want de postzegelbouwplaats op de hoek van de druk bereden Panamalaan en Cruquiuskade in het oostelijk havengebied vroeg om een snelle manier van bouwen, met minimale overlast voor de omgeving. Steigerloos bouwen, waarbij de prefab elementen direct vanaf de vrachtwagens op hun plek worden gemonteerd.

Er kon bij dit project niet anders worden gebouwd dan in een prefab bouwpakket, zo had ontwikkelaar en bouwer VORM vooraf aangegeven. Het bleek geenszins een beperking, maar het gaf juist extra creatieve ruimte. Ten eerste omdat architectenbureau diederendirrix het maximale uit de bouwmethode en materialisatie heeft gehaald, ook uit de vormvrijheid van prefab beton. Ten tweede omdat de ruwbouw van 243 appartementen en studio’s er relatief snel staat.

Vrijwel alles geprefabriceerd

Niels Ponjee is samen met Bert Dirrix verantwoordelijk voor het architectonische ontwerp van Fibonacci, vernoemd naar de befaamde Italiaanse wiskundige. Wereldberoemd is de rij van Fibonacci, een reeks van getallen waarbij ieder getal in deze reeks de som is van de twee voorgaande getallen. “Vrijwel alles bij dit project is geprefabriceerd: de hoofddraagconstructie, vloeren, buitengevels inclusief kozijnen, houten atriumgevels en galerijen, alsmede de badkamers. Prefabricage was op deze krappe bouwplaats de sleutel tot succes. Vanaf het begin liep de realisatie razendsnel. Bovendien is het frappant om te zien met hoe weinig mensen op de bouwplaats zo’n groot woningproject wordt gerealiseerd. Dat laat zien hoe we de woningbouwproductie qua tempo zouden kunnen opvoeren, waarbij de kosten worden beteugeld. Want we willen immers ook betaalbare én hoogwaardige woningen.”

Betaalbare prefab appartementen 

VORM 2050 heeft als ontwikkelende aannemer een bijzonder manier van bouwen voorgesteld om tot die betaalbare appartementen te komen. De visie daarbij is om het hele ontwikkel- en bouwproces op de schop te gooien, overbodige schakels eruit te halen en slim te organiseren. VORM wil minimaal 5.000 en mogelijk 15.000 betaalbare woningen per jaar realiseren. Onderdeel van het bouwconcept is vooroverleg in de planfase om de maakbaarheid van het project te bespreken. Niels Ponjee: “Meer dan vijftien bouwpartijen hebben zich gezamenlijk gebogen over het bouwpakket, nadat wij het ontwerp voor Fibonacci hadden gemaakt. We hadden niet alleen de uitdaging van een krappe, schegvormige bouwlocatie, er loopt ook het drukbereden spoor tussen Amsterdam CS en Muiderpoort direct langs. En aan de voorzijde een drukke ontsluitingsweg. Dan praat je over trillingen van het treinverkeer en hoge geluidsbelasting op de gevel van trein en wegverkeer. Voorts eiste welstand een groene inpassing van het gebouwensemble.”

Community living concept

De uitdagingen werden getackeld in de vorm van een getrapt gebouw, bestaande uit drie schegvormige gebouwdelen met een subtiele draaiing van de drie volumes, zodat Fibonacci er vanaf elke kant anders uitziet. Het hoogste punt van het gebouw is circa 57 meter, 18 verdiepingen. De bewoners hebben dankzij grote ramen veel daglicht en uitzicht op beplanting op de begane grond en de twee daktuinen. In het gebouw bevinden zich twee atria. De brede binnengalerijen bieden de bewoners de mogelijkheid om een stoel neer te zetten en contact te hebben met medebewoners. De appartementen zijn verdeeld over 80% middenhuur voor Rockfield Real Estate en 20% sociale huurwoningen voor Stadgenoot. Het ‘community living concept’ wordt ondersteund door een aantal gedeelde voorzieningen op de begane grond, zoals een wasserette en een bicycle repair shop voor bewoners. Er is een grote collectieve fietsenstalling en in de kelder worden auto’s geparkeerd. De twee daken zijn ingericht als groene collectieve tuin.

Prefab betonnen gevelelementen

Niels Ponjee: “De kwaliteiten van het woongebouw en de appartementen hebben door de keuze voor prefab een extra impuls gekregen. Neem de prefab betonnen gevelelementen. We hadden bij een eerder project, De Bankier in Tilburg, al gewerkt met prefab beton voor de gevels waarbij we de mogelijkheden van beton rijkelijk hadden ingezet. Die kennis van de mogelijkheden qua textuur en structuur, en naadverdeling van elementen hebben wij bij Fibonacci maximaal benut. Met een oppervlak van de elementen met glad en geprofileerd sierbeton, cannelures en ingestorte steenstrips. De hoofdentree is uitgevoerd in een gestraalde beton, een middendeel waar de steenstrips de boventoon voeren en beton voor de penanten en hogere verdiepingen met juist metselwerk voor de penanten. Door binnen het geveloppervlak te variëren met die verschijningsvormen, alsmede door een zorgvuldige gevelindeling met horizontale en verticale accenten krijg je een gevel met een menselijke maat. Het lichte kleurenpalet versterkt het eigen gezicht van het gebouw. Je let op de esthetische kwaliteit; zo wil je geen lelijke dilatatievoegen in de gevel herkennen. Tevens is de technische detaillering belangrijk bij de gevelindeling; om maximale waterdichtheid te bereiken hebben wij de gevelnaden niet laten samenvallen met de woningscheidende wanden en vloeraansluitingen.”

Bijna alles in prefab beton

De parkeerkelder en begane grond zijn in gestort beton opgetrokken. Vervolgens was het stapelen van prefab elementen. Met zelfdragende sandwich gevelelementen, vloerelementen, binnenwanden, woningscheidende wanden, binnenwanden, kernen, trappen, alles in prefab beton. Daarnaast zijn de galerijvloeren geheel geprefabriceerd in houtoplossingen. Ponjee: “De atria en galerijen hebben CLT-vloerconstructies en krijgen ook houten bekledingen, als een mooie warme tegenhanger van het beton. Verder zijn de badkamers geprefabriceerd. Ze werden met de montage op de juiste verdieping gehesen en hoefden daarna alleen nog op de juiste plek te worden gedraaid en te worden aangesloten. Nogmaals, het hele prefab bouwproces is door de bouwpartners, waaronder Vlassak en Bestcon leden van Betonhuis, en producenten voorbereid. Men is inmiddels helemaal op hoogte met de ruwbouw - en dat ging volgens planning - maar het is nog wat vroeg om een oordeel over de efficiency en reductie van faalkosten te geven. Maar ik weet wel zeker dat er geen andere bouwmethode dan prefab bij dit project zou hebben gepast.”   

Groen, duurzaam en aangenaam

De architect wijst nog op de bijzondere aspecten bij Fibonacci, waaronder de dove gevel aan de kant van het spoor. “Dan komt uit het vooroverleg dat het in verband met de geluidsisolatie beter is om geen traditionele kozijnen in de gevel op te nemen, maar om het driedubbele glas achter het beton van de gevel te plaatsen, zodat je geluidlekken voorkomt. Andere bijzonderheid is de gunstige bruto/netto vloeroppervlakte door de kernen en de stabiliteit in prefab beton op te lossen. Zo hebben we de atria zo groot mogelijk kunnen maken. Persoonlijk vind ik de toepassing van groen op de daktuinen en in alle restruimte rond het gebouw een duidelijk signaal hoe je zo’n stenig gebouw kunt veraangenamen. Wat duurzaamheid betreft zijn er doordachte oplossingen voor de wateropvang op de daktuinen en de windwokkels die energie opwekken. Voor de vogels en insecten zijn nestkasten in de gevels aangebracht. En er komen insectenhotels in de tuinen. Fibonacci is veel opzichten een groen, duurzaam en aangenaam woongebouw.”